Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2022 η αρχιτέκτονας Μαρία Κοκκίνου έφυγε από τη ζωή αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό όχι μόνο για όσους την γνώρισαν και την αγάπησαν αλλά και για τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική σκηνή.
-γράφει η Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου
Από το 1987, έτος ίδρυσης του γραφείου Κοκκίνου Κούρκουλας, η αρχιτέκτονας Μαρία Κοκκίνου μαζί με τον επίσης αρχιτέκτονα σύντροφό της, στο επάγγελμα και στη ζωή, Ανδρέα Κούρκουλα πλουταίνουν το σύγχρονο ελληνικό τοπίο, με επίκεντρο την Αθήνα, με πλήθος σημαντικών και άκρως επιδραστικών, για το δημόσιο αλλά και τον ιδιωτικό βίο, κτήρια.
«Δεν έχει συγκλονιστική αρχιτεκτονική ούτε συγκλονιστικούς αρχιτέκτονες η Ελλάδα. Είναι ένα σπορ που δεν το κάνουν συχνά. Δεν είχε ποτέ μεγάλο αρχιτεκτονικό ρεύμα. Δεν ζητούσε αυτή η κοινωνία αρχιτέκτονες και γι’ αυτό δεν παρήγαγε αρχιτέκτονες. Τώρα αρχίζει με κάποιο τρόπο να το απαιτεί.»[1]
«Με πιάνει πολλές φορές το παράπονο που δεν έχουμε ποτέ το χρόνο να αναλάβουμε την πρωτοβουλία να ξεκινήσουμε πράγματα που έχουμε σκεφθεί κατά καιρούς. Να σπρώξουμε τις καταστάσεις. Με τον Βοτανικό, τον Ελαιώνα, το γήπεδο του Παναθηναϊκού στην Αλεξάνδρας. Υπάρχουν πράγματα που συνέχεια τα συζητάμε μεταξύ μας, αλλά ποτέ δεν έχουμε το χρόνο να τα βάλουμε σ’ ένα κανάλι. Να κάνουμε μια δημοσίευση, να ξεκινήσει μια συζήτηση.»[2]
Κομβικό σημείο της σχεδιαστικής φιλοσοφίας του γραφείου αποτελεί το μοντερνιστικό πρόταγμα για διαφάνεια στη κατασκευή, για επανακαθορισμό του ορίου που διαχωρίζει το εσωτερικό με το εξωτερικό, το ιδιωτικό με το δημόσιο, το κλειστό με το ανοιχτό. Η λεπτομερής διαπραγμάτευση αυτών των σχέσεων δίνει ταυτότητα στα έργα του γραφείου καθώς, επίσης, και η ιδιαίτερη χρήση υλικών, όπως το αλουμίνιο και το γυαλί, με γνώμονα, πάντα, τη βιωσιμότητα και την αειφορία της κατασκευής.
«Η σταδιακή αναίρεση του ορίου – το αρχιτεκτονικό στριπτίζ – επηρεάζει τη σχέση των βλεμμάτων και αποτελεί ουσιαστική αλλαγή στο σύγχρονο πολιτισμό. Η ενδυνάμωση του ανταποδοτικού βλέμματος, με τη διάρρηξη του ορίου, διαμορφώνει νέες σχέσεις σωμάτων με ουσιαστικές επιπτώσεις στη κοινωνική συγκρότηση – θέμα που είναι κεντρικό στις νέες κοινωνιολογικές θεωρίες.»[3]
Στο μακρύ κατάλογο της εργογραφίας του γραφείου Κοκκίνου Κούρκουλας ξεχωριστή θέση κατέχει το κτήριο του Μουσείου Μπενάκη στην Οδό Πειραιώς, στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2004 καλύπτοντας έκταση σχεδόν 9.000 τ.μ. αποτελώντας, έτσι, ένα ενιαίο, αυτόνομο οικοδομικό τετράγωνο. Προσεγγίζοντας το μουσείο ως «τη συσκευασία των πολύτιμων αντικειμένων του πολιτισμού μας»[4], οι αρχιτέκτονες δημιούργησαν ένα περίκλειστο κτήριο με μονολιθικές όψεις, εξωτερικά επενδεδυμένες κυρίως από κόκκινο μάρμαρο από το Ιράν, και ένα εσωτερικό αίθριο, «που αποτελεί το κέντρο αναφοράς στη καρδιά του κτηρίου»[5], με εσωτερικές όψεις επενδεδυμένες κυρίως από γυαλί. Καίριο μέλημα του σχεδιασμού αποτέλεσε «η ποιότητα της διαμόρφωσης των ορίων προς τη πόλη και στο εσωτερικό του αιθρίου». Η πρόσβαση, στους επιμέρους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου, καδράρεται και αποκαλύπτεται στην μεγάλη οθόνη από υαλοστάσια, καθ’ ύψος της μιας πλευράς του αιθρίου, αναγορεύοντας, έτσι, την κίνηση σε τελετουργία και επιτυγχάνοντας την αίσθηση του «ανοιχτού ορίου» στον πυρήνα του μουσείου.
Άλλα σημαντικά έργα του γραφείου είναι:
Το κτίριο γραφείων της Cosmote στην Παιανία που του έχει απονεμηθεί η χρυσή πιστοποίηση LEED (Ολοκληρωμένο, 2012).
Ανασχεδιασμός του υπάρχοντος κτιρίου του αποθηκευτικού σταθμού σιτηρών (SILO) και του περιβάλλοντος χώρου του σε Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων και Ανάπλαση Παράκτιας Ζώνης του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς και μετατροπή της σε ελεύθερο ανοικτό χώρο υπαίθριας ψυχαγωγίας (Μελέτη, 2012).
Α Βραβείο στο διαγωνισμό για την ενεργειακή και αισθητική αναβάθμιση του συγκροτήματος γραφείων Green Plaza επί της λεωφόρου Κηφισίας – τοπόσημο της περιοχής του Αμαρουσίου που κατασκευάστηκε στα τέλη του 1980 με μελετητή αρχιτέκτονα τον Τάσο Μπίρη (Ολοκληρωμένο, 2016).
«Η Αθήνα έχει μια ένταση. Μπορεί να μην είναι ωραίες οι πολυκατοικίες, αλλά δημιουργούν ένα πολύ έντονο οικοδομικό τετράγωνο. Ακόμα και το περπάτημα στο δρόμο έχει μια συνεχή εναλλαγή. Και όσοι ξένοι την επισκέπτονται δεν βρίσκουν ομοιότητες. Ούτε δύση είναι ούτε ανατολή.»[6]
Βίλες Skinopi Lodge στη Μήλο, Κυκλάδες (Ολοκληρωμένο, 2016).
Κατοικία στην Κέα, Κυκλάδες (Ολοκληρωμένο, 2017).
Ανακαίνιση της κατοικίας Πάτρικ Λη Φέρμορ και του περιβάλλοντα χώρου στη Καρδαμύλη Μεσσηνίας (Ολοκληρωμένο, 2019).
Κατοικία στην Εύβοια (Ολοκληρωμένο, 2022).
Δυναμική και προσγειωμένη, ασυμβίβαστη και πρωτοποριακή, η Μαρία Κοκκίνου έζησε και δημιούργησε με σύνεση και στοχασμό αφήνοντας σημαντική αρχιτεκτονική παρακαταθήκη από την αστική φαντασμαγορία της Αθηναϊκής μητροπολιτικής ζωής μέχρι τις άγριες νησιωτικές πλαγιές που αντανακλούν το θάμβος του Αιγαίου πελάγους.
Η Μαρία Κούρκουλα κατείχε δίπλωμα Αρχιτέκτονα Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο (1979), Master of Science από το U.C.L στο Λονδίνο (1980 – 1981), Μεταπτυχιακές σπουδές στο Advanced Architectural Studies Department της Bartlett School of Architecture στο U.C.L. ενώ είχε συμμετάσχει σε διεθνείς εκθέσεις, συνέδρια και εκδόσεις από τις ΗΠΑ και τη Χιλή μέχρι το Λονδίνο και την Κωνσταντινούπολη.
«Στην Ισπανία, μπροστά σ’ ένα κτίριο, όλοι αναρωτιούνται ποιου αρχιτέκτονα είναι. Στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρει κανέναν. Δεν με ενοχλεί αυτό. Με ενοχλεί που το κράτος δεν επενδύει σε Έλληνες αρχιτέκτονες για να φτιάξουν κτίρια. Γίνανε οι Ολυμπιακοί Αγώνες και, εκτός από του Καλατράβα, κανένα άλλο κτίριο δεν έχει ενδιαφέρον.»[7]
Παραπομπές
[1] Συνέντευξη στον Σταύρο Διοσκουρίδη για τη Lifo, 27/11/2008, Πηγή: https://www.lifo.gr/proswpa/athenians/maria-kokkinoy-otan-ftiaxame-moyseio-mpenaki-aisthanthika-san-na-ehei-mpei-gkol
[2] Ο.π.
[3] Απόσπασμα από την ομιλία της Μαρίας Κοκκίνου στο συνέδριο «Το Ελληνικό Αλουμίνιο» – AIACONF.
[4] Ο.π.
[5] Ο.π.
[6] Συνέντευξη στον Σταύρο Διοσκουρίδη για τη Lifo, 27/11/2008, Πηγή: https://www.lifo.gr/proswpa/athenians/maria-kokkinoy-otan-ftiaxame-moyseio-mpenaki-aisthanthika-san-na-ehei-mpei-gkol
[7] Ο.π.
READ ALSO: Sound matters_Α Knauf World Event on November 9th | Curation by the Design Ambassador