1. Ποια είναι η πορεία που έχετε διαγράψει ως επαγγελματίας; Με ποιες ιδέες και προσδοκίες ξεκινήσατε στο γραφείο σας και πως αυτές έχουν εξελιχθεί σήμερα;

Το γραφείο ιδρύθηκε το 2009 από τον Τάσο Γεωργαντζή και τον Κώστα Φλώρο. Ήταν μία περίοδος πολύ δύσκολη για την ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση για τις κατασκευές και την αρχιτεκτονική. Ίσως βέβαια αυτό να αποτέλεσε και την αφορμή για να ιδρυθεί το γραφείο. Συχνά λέμε πως αν δεν είχαμε βρεθεί σε περίοδο κρίσης, δεν θα είχαμε ξεκινήσει το γραφείο, πιθανότατα θα είχαμε συμβιβαστεί σε άλλα πράγματα.

Ξεκινήσαμε 2, γρήγορα γίναμε 6 και το πρώτο μας γραφείο ήταν ένα διαμέρισμα 35 τ.μ. Στα επόμενα δύο χρόνια μεταφερθήκαμε στα γραφεία της οδού Μητροπόλεως όπου “ενηλικιωθήκαμε” κατά κάποιο τρόπο. Τον Δεκέμβριο του 2018 που μπήκαμε στο Καρίπειον Μέλαθρο, όπου είναι σήμερα τα γραφεία μας, ήμασταν 22 άτομα και σήμερα είμαστε 54 ενώ τον Ιούνιο θα έχουμε γραφεία και στην Αθήνα.

Κάθε χρόνο, γιορτάζουμε τα γενέθλια του γραφείου και είναι μία ευκαιρία να κάνουμε μία αναδρομή, να βλέπουμε όσα έχουν αλλάξει και όσα έχουν μείνει ίδια.

Αν έπρεπε να πούμε κάποια καθοριστικά σημεία στην πορεία μας, αρχικά θα λέγαμε τη συνεργασία μας με το ΕΡΓΟΝ, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό, με αποκορύφωμα (μέχρι σήμερα) την κατασκευή του πρώτου foodie ξενοδοχείου στον κόσμο, το ERGON HOUSE στην Αθήνα. Είναι μία συνεργασία που μας έκανε γνωστούς και μας έφερε (και εξακολουθεί να μας φέρνει) ενδιαφέρουσες προκλήσεις.

Εξίσου σημαντική είναι η συνεργασία μας με το Macedonia Pallas, κυρίως επειδή συνέβη στα πρώτα μας βήματα. Σίγουρα θα ξεχωρίζαμε τα διαμερίσματα που έχουμε κάνει στο εξωτερικό, στο Παρίσι και στο Λονδίνο, (Nippon Apartment και Stretched Apartment), και βέβαια τα νέα γραφεία της PRODEA στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα διατηρητέο κτίριο στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο έγινε το πρώτο κτίριο γραφείων με πιστοποιήσεις LEED και WELL στην Ελλάδα. Είναι το δυσκολότερο και το απαιτητικότερο έργο του γραφείου μας μέχρι στιγμής, μας έμαθε πολλά και βέβαια άνοιξε το δρόμο για μεγαλύτερα και απαιτητικότερα projects.

2. Ποιο πιστεύετε σήμερα ότι είναι το μεγαλύτερό σας επίτευγμα;

Το πιο σημαντικό από όσα έχουμε καταφέρει είναι πως 54 άτομα λειτουργούν σαν μία ενιαία ομάδα. Το κλίμα στο γραφείο είναι εξαιρετικό, ακόμη και στις πιο δύσκολες μέρες. Γιορτάζουμε τα γενέθλια όλων μας, κανονίζουμε γεύματα και εκπαιδευτικά Σαββατοκύριακα. Ας πούμε, όταν επιλέγουμε κάποιο νέο άτομο για την ομάδα, πρώτα μας απασχολεί να ταιριάζει στο κλίμα του γραφείου και μετά το βιογραφικό του.

3. Η δυσκολότερη στιγμή σας στην καριέρα σας;

Η πιο δύσκολη στιγμή στην πορεία μας ήρθε στα πολύ πρώτα μας βήματα, όταν για ένα έργο που κάναμε μελέτη και κατασκευή, δεν πληρωθήκαμε παρά ένα ελάχιστο ποσό. Βρεθήκαμε να χρωστάμε πολλά χρήματα και ειλικρινά, ήταν η μόνη στιγμή στην πορεία μας που σκεφτήκαμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε, πρέπει να κλείσει το γραφείο, γιατί πέρα από την τεράστια οικονομική ζημιά, έπρεπε να διαχειριστούμε και την ηθική απογοήτευση. Χρειάστηκε να δανειστούμε χρήματα, να βάλουμε βέβαια προσωπικό κεφάλαιο και τελικά καλύψαμε όλα τα χρέη, μέχρι το τελευταίο ευρώ. Είναι βασικός κανόνας μας, να μην αφήνουμε απλήρωτο κανέναν συνεργάτη, ποτέ.

4. Ποιο θέμα από τη διεθνή αρχιτεκτονική ατζέντα παρακολουθείτε τελευταία με ενδιαφέρον;

Ένα θέμα που απασχολεί και εμάς ως γραφείο αλλά και την αρχιτεκτονική παγκοσμίως θα λέγαμε ότι είναι το sustainability, η βιωσιμότητα. Είναι δηλαδή ζητούμενο να σχεδιάζουμε κτίρια και χώρους που είναι φιλικά τόσο προς τα μέσα όσο και προς τα έξω. Δηλαδή δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον, αλλά και παρέχουν τις βέλτιστες συνθήκες στους χρήστες τους.

Αυτό εξασφαλίζουν τα πρότυπα LEED και WELL, που αναφέραμε και παραπάνω, τα οποία εφαρμόσαμε στα γραφεία της PRODEA και πλέον εισάγουμε στο βαθμό του δυνατού σε όλα μας τα έργα. Η δυσκολία εδώ αυξάνεται όταν μιλάμε για την εφαρμογή τέτοιων προτύπων σε υπάρχοντα κτίρια, πρόβλημα που στο άμεσο μέλλον θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε πολλές φορές στην Ελλάδα. Είναι ένα ερώτημα δηλαδή το πώς θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε εκ νέου όλα αυτά τα κτίρια που υπάρχουν στις ελληνικές πόλεις, προσαρμόζοντάς τα όμως με τρόπο τέτοιο ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προδιαγραφές. Ενδεικτική της παγκόσμιας τάσης είναι η απονομή του φετινού βραβείου Pritzker (το κορυφαίο βραβείο στον κόσμο της αρχιτεκτονικής) στο γραφείο Lacaton & Vassal, που είναι γνωστοί για την λογική “Never demolish” αξιοποιούν δηλαδή το υπάρχον και το προσαρμόζουν στις εκάστοτε ανάγκες.

5. Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας λείπει από την αρχιτεκτονική σήμερα;

Αυτό που μοιάζει να λείπει σήμερα είναι ο σχεδιασμός που προκύπτει από το προσωπικό βίωμα. Παλαιότερα, οι αρχιτέκτονες σχεδίαζαν σύμφωνα με τις προσωπικές τους εμπειρίες, τις προσωπικές τους εικόνες. Ανέπτυσσαν ολοκληρωμένες απόψεις για ζητήματα χώρου. Σήμερα, είναι εύκολο να παράγεις σχέδια με μόνο ερέθισμα εικόνες που έχεις δει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αρκετά από τα έργα, ξεκινούν από τα social media, με σκοπό να καταλήξουν σε αυτά.

Η αναγνώριση ενός έργου προκύπτει (και) από τα likes που θα μαζέψει, όχι από το κατά πόσο προσθέτει επιχειρήματα στη συζήτηση για τον χώρο ή την πόλη.

6. Τι θα πρέπει να κάνει η αρχιτεκτονική στο άμεσο μέλλον; Και ποια είναι η μεγαλύτερη ευθύνη του αρχιτέκτονα που ζει και εργάζεται το 2021;

Ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσει η αρχιτεκτονική διαχρονικά είναι να ανταποκρίνεται στις ανάγκες που προκύπτουν στην κοινωνία με ταχύτητα. Να έχει δηλαδή καλά αντανακλαστικά απέναντι στις νέες συνθήκες, αν όχι να τις προλαμβάνει. Η φετινή χρονιά, έφερε την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με ένα εξ ολοκλήρου νέο μοντέλο εργασίας και κατοίκησης. Η σημασία της κατοικίας επανήλθε ως ζήτημα ενώ ταυτόχρονα προέκυψε η ανάγκη για ευέλικτους χώρους εργασίας αλλά και ψυχαγωγίας/διασκέδασης.

Αυτό λοιπόν θα λέγαμε ότι είναι η ευθύνη αλλά και η πρόκληση στο εξής: να σχεδιάζουμε ευέλικτους χώρους, ανθρωποκεντρικούς. Αυτό βέβαια ισχύει και για τους ιδιωτικούς αλλά και για τους δημόσιους χώρους. Να ένα ακόμη θέμα που έφερε στην επιφάνεια η συνθήκη του lockdown: η ανάγκη για ανοιχτούς, δημόσιους χώρους, όχι μόνο μεγάλης αλλά και μικρής κλίμακας, οι οποίοι μπορούν να καλύπτουν τόσο την ανάγκη της συνύπαρξης όσο και της “ιδιωτικότητας”.

READ ALSO: The Visionaries Interview Series by Orama Minimal Frames | Brecht De Geest & Patrick Lefebure