Η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα δεν αποτελεί θύμα τόσο της οικονομικής κατάρρευσης, όπως θα μπορούσε εύκολα να υποθέσει κανείς, όσο της πολιτισμικής κρίσης που χαρακτηρίζει τη νεώτερη ελληνική κοινωνία. Η παρατεταμένη εξάρτηση της ελληνικής αρχιτεκτονικής από τις ιδιωτικές αναθέσεις έχει οδηγήσει στην εξασθένηση του κοινωνικού ρόλου των ελλήνων αρχιτεκτόνων. Η αδυναμία εξέλιξης των κυρίαρχων προτύπων έχει συμβάλει στην υποβάθμιση της πολιτισμικής αξίας του αρχιτεκτονικού έργου και τη μετατροπή του σε καταναλωτικό προϊόν. Σήμερα η ελληνική αρχιτεκτονική αντιμετωπίζει τον κίνδυνο συρρίκνωσης του ρόλου της στην ικανοποίηση των λειτουργικών και αισθητικών απαιτήσεων της τοπικής οικονομικής ελίτ. Διαπιστώνεται με βάση τα παραπάνω η ανάγκη ανανέωσης του σχεδιαστικού ήθους της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Μετά το ξέσπασμα της κρίσης η ελληνική αρχιτεκτονική βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά από νέες προκλήσεις που αφορούν:
Σε παγκόσμια προβλήματα, όπως η οικονομική κρίση, το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και η μετανάστευση. Αλλά και σε τοπικές ιδιαιτερότητες, όπως η αποδιάρθρωση της τοπικής ταυτότητας, η αποσύνθεση των αστικών κέντρων και η καταστροφή του φυσικού τοπίου. Σε ατομικές ανάγκες, οι οποίες εκδηλώνονται μέσα από τα ετερόκλητα πρότυπα διαβίωσης που αναδύονται στις ελληνικές πόλεις. Αλλά και σε νέες συλλογικές διεκδικήσεις που αφορούν στη διαφύλαξη των κοινών αγαθών, όπως η ανανέωση του δημόσιου χώρου και η προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς. Στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία. Όχι τόσο στην αναζήτηση νέων μορφολογιών, που σχεδόν μονοπώλησε το ενδιαφέρον της διεθνούς αρχιτεκτονικής κατά την τελευταία δεκαετία, όσο στην ανάδειξη των νέων εκφραστικών δυνατοτήτων και τη διερεύνηση της επερχόμενης επαυξημένης πραγματικότητας.
Μέσα από το έργο των νέων αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα αντανακλώνται πολλές από τις παραπάνω προκλήσεις, τις δυνατότητες, αλλά και τις δυσκολίες προσαρμογής στη νέα σκληρή πραγματικότητα. Οι αντιφάσεις αυτές θα συνεχίσουν να χαρακτηρίζουν την αρχιτεκτονική δημιουργία στην Ελλάδα. Όπως συνήθως συμβαίνει σε περιόδους κρίσης, η επερχόμενη δεκαετία αναμένεται να αποτελέσει μια περίοδο πειραματικών αναζητήσεων.
Η αξιοποίηση της επικοινωνιακής δύναμης της αρχιτεκτονικής μπορεί να οδηγήσει στη διερεύνηση νέων σχεδιαστικών πρακτικών με κριτική, στοχαστική, διάσταση. Αντίστοιχα, η δυνατότητα αφομοίωσης των πλούσιων α-τοπικών και ετεροτοπικών επιδράσεων μπορεί να οδηγήσει στην ανανέωση της τοπικής ταυτότητας και τη διατύπωση νέων αφηγήσεων για το ελληνικό φυσικό και αστικό τοπίο. Η ετερογενής κοινότητα των αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα έχει την ευκαιρία να συμβάλει στη διαμόρφωση του κόσμου που θα αναδυθεί μετά το πέρας της κρίσης. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πότε και πως θα συμβεί αυτό. Όλα, όμως, δείχνουν ότι πρόκειται να ζήσουμε “ενδιαφέροντες καιρούς”.[1]
[1] “Είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς!” Πρόκειται για μια κατάρα που αποδίδεται στην κινεζική κομφουκιανή παράδοση. “Στην ανθρώπινη ιστορία ‘ενδιαφέροντες καιροί’ είναι περίοδοι αναστατώσεων, πολέμων και διαμάχης εξουσιών, την ώρα που εκατομμύρια αθώοι υφίστανται τις συνέπειες.” Βλ. Σ. Σεφεριάδης, “Slavoj Zizek: Ας δράσουμε τώρα! Η αδράνεια μπορεί να είναι καταστρεπτική”, Το Βήμα (10 Οκτωβρίου 2010).
READ ALSO: “IN GREEKLISH” 5/8: Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΥ LIFESTYLE