O νέος και πολυπράγμων αρχιτέκτονας, ιδρυτής του γραφείου A2 Architects, έχει πολλά να διηγηθεί. Η Δανάη Μακρή συνομίλησε με το Σωτήρη Ανυφαντή των A2 Architects σχετικά με τη φιλοσοφία και τα έργα του γραφείου. – γράφει η Δανάη Μακρή
Στα πιο δύσκολα χρόνια της κρίσης ενορχήστρωσε ένα success story στη Σαντορίνη και ολοκλήρωσε ένα πλήθος καλών, ιδιωτικών κατοικιών. Πλέον ασχολείται και με την αρχιτεκτονική των δημοσίων κτιρίων, με πρόσφατο ολοκληρωμένο έργο το ΚΕΠ Βικτωρίας.
Το γραφείο A2 Architects ιδρύθηκε από τον αρχιτέκτονα Σωτήρη Ανυφαντή στην Αθήνα. Από το 2008 έχουν δημιουργήσει ένα σημαντικό portfolio έργων από ανακαινίσεις και εμπορικούς χώρους μέχρι ιδιωτικές κατοικίες, πάντα με γνώμονα μία αρχιτεκτονική που αφορά την ιδιαιτερότητα κάθε έργου και χρήστη. H σχέση του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο, η χρήση νέων υλικών, η συνύπαρξη παλαιού και νέου, η κατασκευαστική λεπτομέρεια αλλά και η συνολική αρτιότητα και απλότητα του έργου, αποτέλεσαν εξαρχής κυρία χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας του γραφείου. Έργα τους έχουν διακριθεί σε διαγωνισμούς και δημοσιευθεί στο αρχιτεκτονικό τύπο.
Πώς προέκυψε η συμμετοχή σας στο ΚΕΠ Βικτωρίας;
Μάλλον τυχαία. Η ΔΑΕΜ Α.Ε. Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρεία Μηχανογράφησης και Επιχειρησιακών Μονάδων ΟΤΑ του Δήμου Αθηναίων που είναι υπεύθυνη για τα ΚΕΠ της Αθήνας αναζήτησε κάποιες βελτιωτικές κινήσεις στους χώρους των ΚΕΠ της Αθήνας. Έτσι, μεταξύ άλλων, απευθύνθηκε διερευνητικά και σε εμάς, λόγω της μακρόχρονης εμπειρίας μας στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη καταστημάτων . Ξεκινώντας με κάποιες συζητήσεις και θεωρώντας πως οι σημειακές βελτιωτικές κινήσεις δεν θα άλλαζαν την «άχρωμη» εικόνα των ΚΕΠ, προτείναμε να κάνουμε μια συνολική πρόταση ανασχεδιασμού ενός καταστήματος και αυτή τελικά να αξιολογηθεί. Η πρότασή μας έγινε δεκτή με την προϋπόθεση ο προϋπολογισμός να διατηρηθεί χαμηλός, ώστε το όλο εγχείρημα εφόσον προχωρούσε να μπορούσε και να υλοποιηθεί. Πράγματι, ο προϋπολογισμός του έργου ήταν χαμηλός.
Ποιες ήταν οι προκλήσεις τους έργου;
Είχαμε μια ευκαιρία να αποδείξουμε ότι μέσα από ένα χώρο σχεδιασμένο και φιλόξενο μπορεί να καταργηθεί η πάγια εικόνα για τις δημόσιες υπηρεσίες. Ότι τα ΚΕΠ μπορούν να μετατραπούν σ’ ένα χώρο – πρόταση για την σχέση των πολιτών με μια δημόσια υπηρεσία. Κατά τύχη, μάλιστα, το ΚΕΠ της Πλατείας Βικτωρίας είναι το ΚΕΠ που το γραφείο μας, εδώ και χρόνια, χρησιμοποιεί για τα δημόσια έγγραφα που χρειάζεται. Μας θύμιζε μια μικρή Βαβέλ αφού εξυπηρετεί πάρα πολλούς ξένους πολίτες και είναι επί μονίμου βάσεως φορτωμένο με δουλειά.
Με κεντρική ιδέα την δημιουργία ενός λειτουργικού και αισθητικά άρτιου χώρου, που θα σέβεται τους εργαζόμενους και τον πολίτη, δημιουργώντας μια νέα σχέση μεταξύ τους, αλλά και με πλήρη προσαρμογή στον σφιχτό προϋπολογισμό του έργου, καταθέσαμε, ένα μήνα μετά, την πρότασή μας. Εκπλαγήκαμε ευχάριστα όταν η πρότασή μας όχι μόνο έτυχε θετικής ανταπόκρισης, αλλά αποφασίστηκε να υλοποιηθεί άμεσα.
“Κύριος στόχος του σχεδιασμού των νέων ΚΕΠ Βικτωρίας ήταν η δημιουργία ενός λειτουργικού και αισθητικά άρτιου χώρου, που θα σέβεται τους εργαζόμενους και τον πολίτη.”
Τα σχόλιά σας για τη συνεργασία με το Δημόσιο;
Κινητοποιήθηκαν άμεσα διάφορες «δυνάμεις» που έκαναν το όλο εγχείρημα εφικτό. Πρώτα από όλα, η διοίκηση της ΔΑΕΜ, η διευθύντρια και οι υπάλληλοι του ΚΕΠ Βικτώριας, οι οποίοι μας βοήθησαν ιδιαίτερα καθ’ όλη τη διάρκεια της προσπάθειας, καθώς και συνεργάτες μας. Ενδεικτικά, να αναφέρω ότι, για την οικονομία της κατασκευής, τα γραφιστικά του καταστήματος έγιναν από το γραφείο μας σε συνδυασμό με την υπάλληλο της ΔΑΕΜ, κας Βιτζηλέου.
Η αρχιτεκτονική έχει κοινωνικό ρόλο; Μήπως είναι πολύ σημαντικό είναι για τους ανθρώπους να ζουν τις ιδιωτικές αλλά και κοινωνικές στιγμές τους σε περιβάλλοντα αρχιτεκτονημένα;
Το νέο ΚΕΠ ξεκίνησε τη λειτουργία του μετά τον Δεκαπεντάγουστο και οι πρώτες κριτικές των πολιτών, αλλά και των εργαζομένων είναι πολύ ενθαρρυντικές. Έχουν αρχίσει να ωριμάζουν οι συνθήκες, ώστε να ξαναρχίσει η συζήτηση για την αρχιτεκτονική και τα δημόσια κτίρια.
Όλοι οι δημόσιοι χώροι εξυπηρέτησης πολιτών οφείλουν να μην είναι ουδέτεροι, καθώς η κλασική εικόνα της Δημόσιας Υπηρεσίας έχει κουράσει τον πολίτη και δε συμβάλλει στη σχέση του με το δημόσιο.
Το αντίθετο ισχύει σε χώρους όπως το μετρό της Αθήνας, οι οποίοι σέβονται τον πολίτη και έγιναν εξ’ αρχής σεβαστοί από αυτόν. Η νέα εποχή, που ξεκινά μετά την κρίση, έχει πολλές δυσκολίες, αλλά αποτελεί ευκαιρία για νέες συλλογικότητες . Πρέπει όλοι μαζί να απαιτήσουμε τη βελτίωση του Δημόσιου χώρου, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να επιτευχθεί με εκτεταμένους, αλλά και ορθολογικούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.
Τι συμβαίνει σήμερα στην Αθήνα;
Οι Ελληνικές πόλεις, με πρώτη την Αθήνα, είναι το μεγάλο στοίχημα τόσο ως τουριστικός προορισμός όσο και ως τόπος μόνιμης διαμονής. Χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία γίνονται προσπάθειες αναβάθμισης της πόλης. Η αύξηση του τουρισμού, η ανάκαμψη των ξενοδοχείων το AIRBNB έχουν συμβάλει.
Για να αναβαθμιστούν, όμως, οι πόλεις μας απαιτείται και η δημόσια πρωτοβουλία. Σήμερα, το μεγαλύτερο πάρκο των Αθηνών το πεδίο του Άρεως βρίσκεται σε τρομερή κατάσταση. Στα χρόνια της κρίσης ενισχύθηκε η έλλειψη δημόσιας αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού. Θα πρέπει να υπάρξουν εκτεταμένες παρεμβάσεις, αστικής κλίμακας που θα αναβαθμίσουν ευρύτερες περιοχές της πόλης των Αθηνών. Εμείς σα γραφείο παρατηρούμε την πόλη, εμπνεόμαστε από αυτή και σε κάποιες περιπτώσεις αλληλοεπιδράμε.
Πάμε πίσω στο χρόνο και το προηγούμενο μεγάλο έργο σας. Εν μέσω κρίσης, συλλάβατε το concept της Φοινικιάς. Και το εξελίξατε στρατηγικά. Θα μας διηγηθείτε την ιστορία;
Στην πιο δημιουργική περίοδο της ζωής μας βρεθήκαμε μπροστά στην Ελλάδα της κρίσης, των μνημονίων, των επεισοδίων, με την ανύπαρκτη οικοδομική δραστηριότητα και το διεθνή διασυρμό της χώρας. Αποφασίσαμε να δράσουμε εκτιμώντας το περιβάλλον μας, ότι δηλαδή η κρίση ήρθε για να μείνει, ωστόσο δε θα πλήξει τον τουρισμό, ούτε το brand name γνωστών νησιών της Ελλάδας. Θα έπρεπε λοιπόν να φτιάξουμε μία εξοχική κατοικία. Τι είδους όμως; Εκείνη την περίοδο, οι κατοικίες προς πώληση ήταν είτε πολυτελή σπίτια που είχαν χτιστεί προ κρίσης, είτε οικονομικές εργολαβικές δουλειές με προβληματικό σχεδιασμό κακές παροχές. Το τελικό μας προϊόν έπρεπε να είναι ένα ενδιάμεσο με άψογη ποιότητα: μια κατοικία με αρχιτεκτονική άποψη, σωστό σχεδιασμό και με τιμή που να πείθει τον υποψήφιο αγοραστή να ξεπεράσει όλες του τις αμφιβολίες για την Ελλάδα του 2012. Μ’ αυτές τις σκέψεις ξεκινήσαμε το ψάξιμο και η τύχη μας έφερε στην Φοινικιά της Σαντορίνης, έναν από τους τελευταίους ανέγγιχτους τόπους από το προηγούμενο κύμα ανάπτυξης. Η πρώτη μας προσπάθεια ξεκίνησε με την ανακατασκευή μιας πανέμορφης Κάνναβας – το παραδοσιακό οινοποιείο.
Η πρώτη κατοικία στη Φοινικιά γίνεται τεράστια επιτυχία.
Η αγορά του κτίσματος πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2012 και η ανακατασκευή της ολοκληρώθηκε το Καλοκαίρι του 2013. Δουλέψαμε με τα τοπικά συνεργεία για να δημιουργήσουμε ένα λιτό κτίσμα, υψηλών προδιαγραφών, έτοιμο και επιπλωμένο ως την τελευταία λεπτομέρεια. Θέλαμε ο υποψήφιος αγοραστής να νιώθει ότι, αγοράζοντας το σπίτι, φέρνει την βαλίτσα του και μόνο, για να ξεκινήσει τις διακοπές του. Η κατοικία πουλήθηκε δύο μόλις μήνες μετά, το Σεπτέμβριο του 2013, δίνοντας μας την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να συνεχίσουμε με δύο ακόμα κτίσματα.
“Η νέα Ελληνική αρχιτεκτονική οφείλει να εμπνευστεί από τα αρχέτυπά της, ώστε να αποτελέσει μία αυτοτελή και διακριτή οντότητα στον παγκόσμιο αρχιτεκτονικό χάρτη.”
Σας εμπνέει η λαϊκή αρχιτεκτονική των τεχνητών;
Για εμάς η λαϊκή αρχιτεκτονική είναι περισσότερο επίκαιρη παρά ποτέ. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μοιάζει επηρεασμένη από την εποχή της πληροφορίας, την εξέλιξη της τεχνολογίας και την πληθώρα των νέων υλικών. Σ’ αυτή τη νέα εποχή, ο αρχιτέκτονας από την μία έχει το πλεονέκτημα της συνεχούς ενημέρωσης με έργα από όλο τον κόσμο, από την άλλη όμως κινδυνεύει να αποπροσανατολιστεί και να χάσει το στίγμα του τόπου του. Η νέα Ελληνική αρχιτεκτονική οφείλει να εμπνευστεί από τα αρχέτυπά της, ώστε να αποτελέσει μια αυτοτελή και διακριτή οντότητα στον παγκόσμιο αρχιτεκτονικό χάρτη.
Τι συμβαίνει σήμερα στη Φοινικιά και εν γένει στη Σαντορίνη? Πώς συνέβαλε το έργο σας?
Το έργο μας ήταν μια μια σπίθα που μαζί με άλλες βοήθησε στο να ξεκινήσει κάτι, όταν τα πάντα έμοιαζαν χαμένα. Νομίζω πως επίσης έδειξε σ’ όσους παρακολούθησαν την εξέλιξή του ότι δεν πρέπει ποτέ να σταματάς να προσπαθείς
Τα τελευταία χρόνια, η Φοινικιά, όπως και ολόκληρη η Σαντορίνη, έχει φυσικά πρωτοστατήσει στο νέο κύμα τουριστικής ανάπτυξης. Είναι άλλωστε φυσικό, την κρίση να την ξεπεράσουν πρώτα οι διαχρονικοί τουριστικοί προορισμοί. Ωστόσο, θέλει προσοχή η ανεξέλεγκτη δόμηση. Στην Σαντορίνη έχει επεκταθεί και σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους, όπως για παράδειγμα η Βλυχάδα. Διάβασα πρόσφατα ότι το 11% της Σαντορίνης είναι καλυμμένο με δόμηση, κάτι που μόνο με την Αττική μπορεί να συγκριθεί. Από την άλλη μεριά πολλοί αρχιτέκτονες έχουν κάνει αξιόλογες προσπάθειες στο νησί και αναβαθμίζουν αισθητά το τουριστικό προϊόν. Ίσως μια λύση θα ήταν ο περιορισμός της δόμησης και η ταυτόχρονη αναβάθμιση δομών και δικτύων με στοχευμένες κινήσεις.
Στα έργα σας αξιοποιείτε ακόμη και τους πιο μικρούς, άλλοτε “παραμελημένους” χώρους.
Για εμάς δεν υπάρχουν μικροί και παραμελημένοι χώροι ή μικρά και μεγάλα θέματα. Η φιλοσοφία του γραφείου μας επικεντρώνεται στην προσπάθεια μας να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε κάθε έργο που μας ανατίθεται ανεξαρτήτως μεγέθους και budget. Πρόσφατα, ένα νέο ζευγάρι μας ζήτησε να σχεδιάσουμε μια μικρή κατοικία τροποποιώντας ένα μπετονένιο κουφάρι. Αν και οι περιορισμοί ήταν πολλοί, λόγω του ότι πρόκειται ουσιαστικά για ένα νομιμοποιημένο αυθαίρετο που δεν επιδέχεται πολλές αλλαγές, η καλή χημεία μας με τους με τους ιδιοκτήτες οδήγησε σε ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Αντίστοιχα, στη Σαντορίνη έχουμε μετατρέψει μικρούς χώρους σε σημαντικά κομμάτια των κατοικιών μας. Μικροί φούρνοι έχουν μετατραπεί σε γοητευτικά υπνοδωμάτια, μικρά πατητήρια σε χώρους διημέρευσης και πολλά άλλα . Εμείς πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε σαν αρχιτέκτονες ανεξάρτητα με το τι έχουμε να σχεδιάσουμε. Άλλωστε η λειτουργικότητα και η αισθητική αφορά τα πάντα.
Πού βλέπετε νέες ευκαιρίες σήμερα;
Την ευκαιρία τη δημιουργούμε εμείς μέσα από την δουλειά μας. Θα σας μιλήσω για ένα από τα ποιο αγαπημένα μας θέματα, ένα συγκρότημα δεκατεσσάρων κατοικιών σε μια όμορφη περιοχή κοντά στο Τολό. Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε διστακτικά, αφού η περιοχή είναι κορεσμένη και το ενδιαφέρον για αγορά τουριστικής κατοικίας μοιάζει περιορισμένο. Παρόλα αυτά, ο ιδιοκτήτης μας έδειξε εμπιστοσύνη προτείναμε μια ενδιαφέρουσα σύνθεση κατοικιών, η οποία και στέφθηκε με επιτυχία, αφού ήδη έχουν πουληθεί κάποια σπίτια από τα σχέδια.
Δείτε την εξοχική κατοικία στην Τζια από το αρχιτεκτονικό γραφείο A2 Architects!
READ ALSO: Interview with Ricardo Flores & Eva Prats