Ο Γιώργος Τσιορολής στην παρούσα ερευνητική εργασία εξετάζει και αναλύει τις σχέσεις μεταξύ του κινηματογράφου, της αρχιτεκτονικής και της πόλης του Τόκιο με κέντρο ταινίες ιαπωνικού και διεθνούς κινηματογράφου που σχετίζονται άμεσα με την ιαπωνική πρωτεύουσα.
-κείμενο από τον δημιουργό
Ο κινηματογράφος ως μέσο ανάγνωσης της πόλης – Στιγμιότυπο από την ταινία “Man with a Movie
Camera” (1929) του σκηνοθέτη Dziga Vertov.
Σκοπός της ερευνητικής εργασίας είναι η διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ του κινηματογράφου, της αρχιτεκτονικής και της πόλης του Τόκιο.
Συγκεκριμένα, εξετάζονται πλάνα και τεχνικές κινηματογραφικού υλικού από σκηνοθέτες που επικεντρώνονται στον εκσυγχρονισμό και την ιδιαιτερότητα της ιαπωνικής κοινωνίας, με κοινή συνιστώσα το Τόκιο – από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι σήμερα.
Αντικείμενο μελέτης, αποτελούν ταινίες ιαπωνικού και διεθνούς κινηματογράφου, που σχετίζονται άμεσα με την ιαπωνική πρωτεύουσα και ξεχώρισαν διεθνώς, κυρίως λόγω των κοινωνικών, πολιτιστικών και καλλιτεχνικών χαρακτηριστικών τους.
Ειδικότερα, όσον αφορά τον ιαπωνικό κινηματογράφο, η μελέτη εστίασε σε έργα της δεκαετίας του 1950 του Ιάπωνα σκηνοθέτη Yasujirō Ozu, ο οποίος με τη δική του μοντέρνα κινηματογραφική δομή, επιτυγχάνει να επηρεάσει αρκετούς δημιουργούς στο χώρο της έβδομης τέχνης ακόμη και σήμερα. Κατεξοχήν σημείο αναφοράς από τα έργα του αποτέλεσε η ταινία Tαξίδι στο Τόκιο (1953), η οποία γοήτευσε τους Ευρωπαίους κριτικούς και σκηνοθέτες. Μάλιστα, το 1985, ο Γερμανός σκηνοθέτης Wim Wenders ετοίμασε ένα ντοκιμαντέρ – αφιέρωμα στον Ozu, το Tokyo–Ga, μέσα από το οποίο παρατηρείται η ραγδαία ανάπτυξη στους ρυθμούς της πόλης, ο εκσυγχρονισμός και οι διαρκείς μεταλλάξεις της. Καταλήγοντας λοιπόν, από την μεταπολεμική περίοδο στο 2003, αξιοσημείωτο είναι το έργο της Αμερικανίδας σκηνοθέτη Sofia Coppola στην ταινία Χαμένοι στη Μετάφραση, όπου διακρίνεται πλήρως η σύγχρονη εικόνα του Τόκιο.
Η σύγκρουση και αναπαράσταση της παραδοσιακής Ιαπωνίας με τις ραγδαίες αλλαγές της πόλης, στην ταινία του Yasujirō Ozu «Ταξίδι στο Τόκιο» (1953).
Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται ο κινηματογράφος ως εργαλείο μελέτης της πόλης για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ κοινωνίας, τεχνολογίας και πολιτισμού.
Παρατηρώντας τη νέα μητροπολιτική κουλτούρα του 19ου αιώνα, ο Γερμανός κοινωνιολόγος Γκέοργκ Ζίμμελ, εξετάζει τη νέα αστική εμπειρία της πόλης και τις χωρικές αισθήσεις που τη διαμορφώνουν, προτού γίνει αντιληπτή η κοινωνική διάσταση της κινηματογραφικής γλώσσας. Με αφετηρία τις θέσεις του, αργότερα ο Βάλτερ Μπένγιαμιν διερευνά τα αστικά περιβάλλοντα που σκηνοθετούν τη μνήμη και την εμπειρία στο χώρο μέσω της κίνησης, επηρεασμένος κυρίως από την κινηματογραφική τεχνική του μοντάζ.
Μεταξύ της σχέσης του χώρου και της συλλογικής μνήμης, ή της αρχιτεκτονικής και κοινωνίας, ο κινηματογράφος δρα πλέον ως ένα εργαλείο ανάγνωσης και μελέτης του χώρου.
Στιγμιότυπο από την ταινία «Ταξίδι στο Τόκιο» (1953) του σκηνοθέτη Yasujirō Ozu.
Ανάμεσα στα έργα του Ozu, το Ταξίδι στο Τόκιο (1953), επικεντρώνεται στη σύγκρουση της παραδοσιακής και μοντέρνας Ιαπωνίας, καθότι σηματοδοτεί την εξέλιξη ενός παράφρονου – και φαινομενικά φυσιολογικού – τρόπου ζωής στη μητρόπολη. Ο σκηνοθέτης, χωρίς να δείξει ολόκληρη την όψη της πόλης, επικεντρώνεται σε λήψεις από παλιές γειτονιές και νέους αστικούς χώρους, διερευνώντας τις ζωές των κατοίκων της, οι οποίες ενθαρρύνουν τον χαρακτήρα και την αφήγηση αυτού του μεταβαλλόμενου τοπίου, δημιουργώντας μια μίξη εικόνων, όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα στο Τόκιο.
H ιδιαιτερότητα και οι αντιθέσεις της μητροπολιτικής πρωτεύουσας, στο ντοκιμαντέρ του Wim Wenders, “Tokyo-Ga” (1985).
Ταξιδεύοντας στους δρόμους της πόλης, το Tokyo-Ga αποκτά έναν ισχυρό δεσμό με το χαρακτήρα και τη δημιουργική προσωπικότητα του Ozu. Ο Wenders, προσπαθώντας να προσεγγίσει τα ίχνη του Ιάπωνα σκηνοθέτη κατευθύνει συνειρμικά τις σκέψεις του προς μία φιλοσοφική αναθεώρηση του τόπου, ώστε να καλύψει την ευμετάβλητη ανθρώπινη ταυτότητα του κόσμου που περικλείεται από τα ηλεκτρονικά και τις οθόνες. Διαχωρίζοντας την ταινία του σε δύο τμήματα, κατευθύνει τον θεατή σε δύο κόσμους που ενώνονται σταδιακά και τελικά ταυτίζονται στο σύνολο, διασταυρώνοντας τη ριζική αλλαγή της καθημερινότητας στην Ιαπωνία, και συνεπώς τον εκφυλισμό της εθνικής τους ταυτότητας.
Επαναπροσδιορισμός εθνικής ταυτότητας, με αφορμή τον Ozu.
Πενήντα χρόνια μετά από το Ταξίδι στο Τόκιο (1953), κάνει την εμφάνισή της, το 2003, η πολυβραβευμένη ταινία Χαμένοι στη Μετάφραση της σκηνοθέτριας και σεναριογράφου Sofia Coppola. Η ταινία, καθώς διαδραματίζεται στο Τόκιο, εκφράζει την αίσθηση της αλλοτρίωσης του ανθρώπου στη σύγχρονη αστική πόλη, ο οποίος αδυνατεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα ανάμεσα στην υπερδοσολογία των οπτικών μέσων και πληροφοριών που δέχεται.
Νυχτερινή περιήγηση στην πόλη. Στιγμιότυπα από την ταινία «Χαμένοι στη Μετάφραση» (2003).
Ένα πολύπλοκο τοπίο, όπου με έναυσμα την αφομοίωση των Δυτικών προτύπων, μετατράπηκε σε ένα φαινόμενο υψηλής τεχνολογίας και καταναλωτισμού.
Στιγμιότυπο ταινίας «Χαμένοι στη Μετάφραση» (2003)
Στοιχεία Έργου
Tίτλος έργου Ο Μοντέρνος εξωτισμός του Τόκιο, μέσα από την κινηματογραφική αφήγηση των Ozu, Wenders και Coppola
Τύπος έργου Ερευνητική Εργασία
Φοιτητής Γιώργος Τσιορολής
Επιβλέπων Θανάσης Μουτσόπουλος
Ημερομηνία Φεβρουάριος 2022
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης
In this research thesis, Giorgos Tsiorolis examines and analyzes the relationships between cinema, architecture and the city of Tokyo and focus on films of Japanese and international cinema which are directly related to the Japanese capital.
-text by the authors
The aim of this research thesis is to investigate the relationship among cinema, architecture and the city of Tokyo.
More precisely, it examines footage and filmmaking techniques from directors focusing on the modernization and uniqueness of Japanese society, with Tokyo as a common component – from the post-war period to the present day.
Ozu’s poetics as a reference to the cycle of Japanese society – Snapshots from the film “Late Spring” (1949).
The objectives of the study concern films of Japanese and international cinema, which are directly related to the Japanese capital and stood out internationally for their various social and artistic aspects.
Particularly, regarding Japanese cinema, the study focused on films of the 1950s by Japanese director Yasujirō Ozu, who, with his modern cinematic structure, succeeds in inspiring several filmmakers in the field of seventh art even today. A reference point in his works was the film Tokyo Story (1953), which fascinated the European critics and directors. As a matter of fact, in 1985, German filmmaker Wim Wenders made a documentary tribute to Ozu, Tokyo-Ga, which observes through his lens the rapid growth in the city’s rhythms, modernization and constant mutations. Transitioning from the post-war period to 2003, the work of American director Sophia Coppola in Lost in Translation is noteworthy as it reflects entirely the contemporary imagery of Tokyo.
Spatial Arrangement / Shot Bounding – Snapshots from the film ‘Tokyo Story’ (1953).
The first chapter analyzes cinema as a tool for studying the city in order to understand the relations among society, technology and culture.
By observing the new metropolitan culture of 19th century, German sociologist Georg Simmel examines the new urban experience of the city and its shaped spatial senses, before the social dimension of cinematic language was perceived. Taking Simmel’s theories, as a starting point, Walter Benjamin later investigates the urban environments that stage memory and experience in space through movement, while being mostly influenced by the cinematic technique of montage.
Between the relationship of space and collective memory, or architecture and society, cinematography now acts as a reading and study tool of space.
Capturing the reality of Tokyo – Snapshots from the documentary “Tokyo Olympiad” (1964).
According to director, the values of a place and culture nowhere else are more lost than in metropolis. Among Yasujirō Ozu’s works, Tokyo Story (1953) focuses on the conflict between traditional and modern Japan, while it marks the evolution of an ‘insane’ -and seemingly normal- way of life in metropolis. Instead of presenting the entire view of the city, he is focused on shooting old neighborhoods and new urban spaces, by exploring the lives of its inhabitants, which encourages the character and narrative of this changing landscape, creating a mixture of images, as it is actually the case in Tokyo.
Comparison between the two animations, regarding the different contribution of the towers to the Japanese and European metropolis. W. Wenders, “Tokyo-Ga” (1985) / Lumière, “Panorama from the elevator of the Eiffel Tower during the climb” (1898).
Comparison of two shots: Influenced by Wenders in “Tokyo-Ga” (right) by Ozu’s signature shots (left) – taken from the film “An Autumn Afternoon” (1962) – he experiments with the fifty-millimeter focus lens to reproduces the same style of shot, placing the camera low in a Shinjuku alley.
Travelling through the streets of the city, Tokyo-Ga gains a deep bond with Ozu’s character and creativity. Wenders, aiming to follow in the steps of the Japanese filmmaker, allegorically directs his thoughts towards a philosophical revision of place to cover the mutable human identity of a world enveloped by electronics and screens. By dividing his film into two sections, he directs the viewer into two worlds that gradually merge and eventually identify as a whole, intersecting the radical change of daily life in Japan, and consequently the degeneration of their national identity.
Tradition and Modernity: The Rapid Change of Japanese Culture / Scenes from the documentary “Tokyo-Ga” (1985).
Fifty years after Tokyo Story (1953), the award-winning movie Lost in Translation, written and directed by Sofia Coppola is released in 2003. Set in Tokyo, the film expresses the sense of alienation in modern urban city, where people are unable to cope with reality amidst the overdose of visual media and information they receive.
A Westerner’s Experience in Today’s Japan: Sofia Coppola, “Lost in Translation” (2003).
A complex landscape where, triggered by the assimilation of Western standards, it has become a phenomenon of high technology and consumerism.
Snapshots from Shibuya Crossing in the movie Lost in Translation (2003).
Facts & Credits
Project title The Modern exoticism of Tokyo, through the cinematic narrative of Ozu, Wenders and Coppola.
Project type Research thesis
Student Giorgos Tsiorolis
Supervisor Thanasis Moutsopoulos
Date February 2022
University School of Architectural Engineering, Technical University of Crete
READ ALSO: ARCHISEARCH PORTFOLIO REVIEWS_Παράταση Συμμετοχών μέχρι 10 Ιανουαρίου.