Στην έκτακτη στήλη του Archisearch #PandemicDiaries ζητήσαμε από Έλληνες αρχιτέκτονες τις δικές τους σκέψεις πάνω στην αποτίμηση της παρούσας κατάστασης, στο ρόλο της αρχιτεκτονικής σε ένα νέο εξωστρεφές διεπιστημονικό περιβάλλον και την επόμενη ημέρα στον τρόπο που ζούμε και σχεδιάζουμε.
Ρωτήσαμε τoυς αρχιτέκτονες Δημήτρη Γροζόπουλο και Έφη Κασιμάτη πώς επηρεάστηκε η καθημερινότητά τους, πού θα έστρεφαν τη δική τους δημιουργικότητα και πώς φαντάζονται ότι θα επηρεάσει αυτή η ξαφνική αλλαγή της ζωής μας το μέλλον μας.
Μιλώντας με φίλους στη Ν.Υόρκη, το Λονδίνο, τη Ζυρίχη ή το Άμστερνταμ συνειδητοποιήσαμε ότι ο εγκλεισμός βιώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες μεσογειακές χώρες λόγω της κουλτούρας και του κλίματος, έχουμε συνηθίσει να περνάμε μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας έξω από το σπίτι. Επομένως, ο εγκλεισμός για το μέσο Έλληνα φαντάζει σαφώς πιο δύσκολος σε σχέση με το μέσο Σουηδό. Παράλληλα, η ελληνική πόλη, στην οποία εκλείπουν τα πάρκα γειτονιάς και οι χώροι πρασίνου, και τα αστικά τετράγωνα δε σχεδιάστηκαν με λειτουργικούς ακάλυπτους χώρους, όπως για παράδειγμα τα οικοδομικά τετράγωνα της Βαρκελώνης (Superblocks), δημιουργεί μια ιδιαίτερη συνθήκη εγκλεισμού, αρκετά διαφορετική σε σχέση με άλλες χώρες.
Tόσο οι πολυκατοικίες όσο και οι δημόσιοι χώροι στις ελληνικές πόλεις δεν ήταν σχεδιασμένοι ή εφοδιασμένοι για τις έκτακτες συνθήκες που βιώνουμε σήμερα.
Οι εικόνες που προβάλλονται στα ΜΜΕ αλλά και στα κοινωνικά δίκτυα αποδεικνύουν πως μάλλον οι Έλληνες δεν χρησιμοποίησαν το μπαλκόνι τους όσο δημιουργικά όσο οι Ιταλοί ή οι Ισπανοί, οι οποίοι εν μέσω εγκλεισμού έστησαν αυτοσχέδιες ορχήστρες, χορωδίες ή ομάδες γυμναστικής. Υπήρξαν ωστόσο και στην Ελλάδα κάποιες παρόμοιες δράσεις και είναι σίγουρο πως όσο περνάει ο καιρός οδεύοντας προς το καλοκαίρι, τα μπαλκόνια στην Ελλάδα θα γεμίσουν.. ειδικά μάλιστα αν η κυκλοφορία των αυτοκινήτων παραμείνει μειωμένη.
Έχοντας ζήσει για χρόνια στο Λονδίνο, η συνθήκη του να είσαι μακριά από την οικογένειά σου, αν και δύσκολη, μας είναι κάπως οικεία. Αυτό που βιώνουμε σαν μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα είναι η διαβίωση με ειδικούς όρους και συνθήκες ανασφάλειας. Ακόμα και για την κάλυψη των βασικών αναγκών. Το γεγονός δηλαδή πως πλέον η επίσκεψη στην τράπεζα, το σουπερμάρκετ ή την πλατεία έχουν φορτιστεί με άγχος και αίσθημα φόβου. Νομίζουμε πως αυτή η συνθήκη αβεβαιότητας είναι δύσκολα διαχειρίσιμη και μάλλον θα περάσει αρκετός καιρός πριν επιστρέψουμε σε μια νέα κανονικότητα – όπως κι αν μοιάζει αυτή.
Αν και η παρούσα κατάσταση φαίνεται να έχει ‘φρενάρει’ μαζί και με άλλους τομείς της οικονομίας και αυτόν του δημιουργικού πεδίου, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, γραφίστες και καλλιτέχνες προσπαθούν με το δικό τους τρόπο να παραμείνουν δημιουργικοί και να βοηθήσουν όσο το δυνατό περισσότερο στις ανάγκες που δημιουργούνται από την πανδημία. Ήδη πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα (Ε.Μ.Π, Α.Π.Θ) αλλά και εταιρείες παράγουν προστατευτικές μάσκες τρισδιάστατης εκτύπωσης, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς προβάλλουν δωρεάν το υλικό τους online, ενώ υπάρχουν και ατομικές πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα το «Covid–19» του Δημήτρη Παπάζογλου, που επιχειρεί να ενεργοποιήσει τη σχεδιαστική κοινότητα προς όφελος της κυβέρνησης και της κοινωνίας.
Από την πλευρά μας εμείς, ως αρχιτέκτονες, επιχειρούμε να απορροφήσουμε αυτή τη στιγμή όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες και δεδομένα, προκειμένου τα μελλοντικά μας σχέδια και προτάσεις να είναι ‘επικαιροποιημένα’ (relevant).
Εξετάζουμε για παράδειγμα πόσο πιο εύκολη θα είναι η καθημερινότητα σε ένα σπίτι με ενσωματωμένες IoT τεχνολογίες ή πώς η χρήση πρασίνου στο σχεδιασμό (biophilic design) τόσο σε κατοικίες όσο και σε γραφεία μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας (wellbeing).
Στη μετά-πανδημίας (post-pandemic) εποχή η κατοίκηση θα αλλάξει, καθώς όλοι έχουμε πλέον αντιληφθεί σε ένα βαθμό τα πλεονεκτήματα, αλλά και τις αδυναμίες των σπιτιών που ζούμε. Έτσι λοιπόν πιστεύουμε πως οι ανάγκες και τα κριτήρια των μελλοντικών κατοίκων θα επηρεαστούν από το διάστημα του εγκλεισμού που βιώνουμε τώρα, διαμορφώνοντας συγκεκριμένες προτεραιότητες και προτιμήσεις για το ιδανικό σπίτι. Ίσως πλέον ο ηλιασμός και η θέα να κυριαρχήσουν έναντι άλλων χαρακτηριστικών. Ή μπορεί οι πολυκατοικίες στο μέλλον να ενσωματώσουν κοινωφελείς υπηρεσίες (amenities), όπως γυμναστήριο, σινεμά, κ.α που οι κάτοικοί της θα μοιράζονται χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν. Ταυτόχρονα, ο περιορισμός και η απαγόρευση των μετακινήσεων θα μας κάνουν να επανεξετάσουμε συνολικότερα τις προσωπικές μας αξίες αλλά και τη σημασία των υλικών αγαθών. Τι αξία έχει για παράδειγμα μια μεγάλη παραθεριστική κατοικία που δεν μπορείς να επισκεφθείς;
Το μόνο σίγουρο είναι πως μπαίνοντας πλέον σε ένα σπίτι ως υποψήφιοι αγοραστές ή ενοικιαστές, εκτός από τα τετραγωνικά και τη θέρμανση, θα αναρωτιόμαστε αν θα μπορούσαμε να ζήσουμε εκεί έγκλειστοι για 2 μήνες.
Όπως δείχνουν τα διάφορα δημοσιεύματα, ο τομέας του τουρισμού, που συμμετέχει στο ¼ του ΑΕΠ της Ελλάδας, θα υποστεί μεγάλο πλήγμα. Ωστόσο, πρωτοβουλίες όπως η «Ελλάδα από το σπίτι» (Greece From Home) δείχνουν πως υπάρχουν δημιουργικοί τρόποι προσαρμογής στην έκτακτη αυτή συνθήκη, όπως τόνισε και ο Bill Gates σε πρόσφατη συνέντευξή του. O τουρισμός αργά ή γρήγορα θα επανέλθει, οπότε αυτό που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε έως τότε είναι να προετοιμαστούμε όσο το δυνατόν καλύτερα. Ο σχεδιασμός των τουριστικών υποδομών μετά-πανδημίας, δεν μπορεί να είναι ο ίδιος με πριν και θα πρέπει να λάβει υπόψιν του μια σειρά παραμέτρους, από την καθημερινή υγιεινή και την ψυχική ισορροπία μέχρι την τεχνολογική δικτύωση και τις εξατομικευμένες προτιμήσεις των επισκεπτών.
Η κουβέντα για την επόμενη μέρα έχει ήδη ξεκινήσει με πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα τόσο σε σχέση με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του lockdown όσο και σε σχέση με τον σημερινό τρόπο ζωής και εργασίας. Ως μια από τις θετικές επιπτώσεις της κατάστασης θεωρούμε τη μείωση των ρύπων ανά τον πλανήτη, γεγονός που πρέπει να μας κάνει να ξανασκεφτούμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα και να γίνουμε πιο ευαίσθητοι για την βιοποικιλότητα. Επίσης, θεωρούμε πολύ σημαντικό πως το πείραμα της τηλεργασίας μάλλον πέτυχε, κι επομένως μπορούμε πλέον όλοι να φανταστούμε πιο εύκολα ένα κόσμο που θα εργαζόμαστε μια ή και περισσότερες μέρες της εβδομάδας remotely από το σπίτι.
Ο Δημήτρης Γροζόπουλος και η Έφη Κασιμάτη είναι αρχιτέκτονες μηχανικοί με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο στην αρχιτεκτονική, τον αστικό σχεδιασμό και το real estate. Αυτή τη στιγμή εργάζονται μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας.
READ ALSO: Psomas Studio of Architecture wins praise at the architectural competition for the Municipal Park of Colours in Paphos, Cyprus