MAZi Architects, K. Examiliotou and D. Papadopoulou, present their proposal “Memento mori” for the first Crematorium in Greece, participating in the Open Architectural Competition that was organized by the City of Patras. Their proposal was shortlisted among the ten final entries of the competition.
The name of the office derives from the Greek word “Μαζί” which means “Together” and highlights the emphasis the two architects put on collaboration, collectivity, sociality and synergies needed to achieve a common vision. Their proposal for the Crematorium of Patras is the official launch of their practice that currently works on studies and competitions in Greece and abroad.
-text by the architects
From light to dark
The purpose of the design proposal is to create a place of memory that combines the secular with the religious, the material with the spiritual following an ecumenical approach. A “topos” that acts both as a personal point of reference for the visitor and as a landmark for the area.
The binary nature of the Crematorium (technology and ritual) becomes a synthetic tool that defines its volume, shape and function. The building appears monolithic and resides within the surrounding environment giving a sense of stability and awe. Three rammed earth walls emerge from the ground connecting the south and north public entrances in a strong gesture that divides the whole into two parts. This division into two distinct volumes operates both functionally separating both the public spaces from the technical/staff facilities as well as symbolically separating the “world of the living” in the East from the “world of the dead” in the West.
The journey of the deceased from the Ceremony Hall to the Furnace Hall following the East-West axis “from light to dark”, reflects the natural course of every living being.
A key element of the synthesis with a direct connection to Ancient Greek mythology is the water stream between two of the earth walls: the deceased is transported above the water stream, a representation of how the newly dead would be ferried across the Acheron by Charon in order to enter the Underworld.
Walls made from earth
The rammed earth walls are a reference to the earthly nature of man and the natural course of all living creatures. The notches on these walls bear the urns with ashes of the deceased and architecturally translate the idea of ”ashes to ashes and dust to dust”.
The Circle as a universal and timeless symbol intended to represent secular spirituality in the collective imagination regardless of religious or cultural background, is transformed here to an Ellipse, maintaining the design purity whilst allowing optimal programmatic functionality. The curved walls grant a monumental serenity visually and a pleasant and soothing spatial experience.
The building is placed off centre on site with the Gardens of the Four Seasons expanding around. The universal power of nature replaces the sacral; the four elements (fire, air, water, earth) are representing the “divine” in a timeless manner. The Gardens of the Four Seasons enable a sensory link of the time of a ceremony (funeral, ash dispersion, memorial etc) to the seasonal plantation, color, and scents of the landscape.
Opposite of the Furnace Hall, the Water Gardens brings an equilibrium, as a biotope that is permanently in balance with itself.
The proposal uses a universal and poetic architectural language free of religious or ethnic references. The emphasis is given on the creation of a building that allows for a healing and soothing spatial experience. The choice of natural materials, such as stone, bricks, wood, was also made based on that. They act as mediators and reconcilers between the visitor/mourner and the idea of Death. Timeless materials contrast with aging ones, reminding one of the passage of time and the natural deterioration of all things.
The exterior brick envelope of the building is made by placing locally the bricks at an angle giving from afar an image of a fluid textured facade with changing “waves” during the course of the day depending on how the light falls on them. Α familiar and humble material, the brick, acquires here a symbolical dimension of the inevitable change and fluidity of reality.
Memento mori
A cypress alley starting from the north entrance of the plot leads to the entrance of the building. This familiar “tree of sorrow” with the spindly form, unites the earth and the skies and frames the landscape in a poetic way.
As the visitors head towards the entrance of the building, they have a view overlooking the three imposing rammed earth walls. Their height, arrangement and materiality grant monumentality and a sense of awe. Just before entering the building, the long linear stream of water between the walls is a metaphor for the cut of the thread of Life and obliges the visitors to confront the idea of Death.
Aim of the design is thus the staging of the experience of the Crematorium as an emotional and physical transition to a place that echoes “Memento mori”.
The Ceremony Hall is an introverted space, a protected inward looking room, with a large interior height capable of hosting different rituals. The rammed earth wall lit from a skylight above acts as a backdrop while the elliptical wall covered with glimmering ceramic tiles surrounds the mourners.
The Ceremony Hall is designed as a non-denominational space where the group experience of grief is enhanced while the individual’s intimate moments and emotions are shielded.
After the end of the funeral/ritual, the visitors are invited to watch at their will their loved ones’ cremation. The practice of attending the actual cremation is very common in European and Asian countries, and is thought to help one accept the event of the Death of the deceased and remove any fear of the unknown of the cremation process. The observation space is designed as a semi-outdoor space accessible from the south side of the building. The visitors who want to attend the cremation are lead first to the outdoors and then arrive to the observation space via an outdoor path. Forcing the visitors to come in contact with the elements of nature, air, light etc. in order to alleviate the intense emotions is a strategy used in many moments throughout the design. It allows some breathing space and time for them between the ritual’s stages.
The deposition of the ashes is possible on the Gardens of the Four Seasons and the water pond between the walls. Alternatively, urns with ashes, are placed in the notches of the rammed earth walls and in the semi-outdoor columbarium.
Facts & Credits
Title Memento Mori
Competition Open Architectural Competition for the Cremation Center of Patras, Greece
Team MAZi Architects (K. Examiliotou and D. Papadopoulou)
Contributor Shea Hagy, Project Manager for the HSB Living Lab at Chalmers University of Technology
Οι MAZi Architects, K. Εξαμηλιώτου και Δ. Παπαδοπούλου, παρουσιάζουν την πρότασή τους “Memento mori” που έλαβε μέρος στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών για τη διαμόρφωση του Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών και Αποτέφρωσης Οστών Νεκρών KAN/KAON. Η πρόταση κατατάχτηκε ανάμεσα στις 10 επικρατέστερες συμμετοχές του διαγωνισμού.
Το όνομα του νεοσύστατου γραφείου προέρχεται από την ελληνική λέξη “Μαζί” και υποδηλώνει την έμφαση που δίνουν οι δύο αρχιτέκτονες στη συνεργασία, τη συλλογικότητα, την κοινωνικότητα και τις συνέργειες που απαιτούνται για να επιτευχθεί ένα κοινό όραμα. Η μελέτη αυτή αποτελεί και την επίσημη έναρξη της δράσης του γραφείου που ασχολείται αυτό το διάστημα με μελέτες και διαγωνισμούς σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό.
-κείμενο από τις αρχιτέκτονες
Από το φως στο σκοτάδι
Στόχος της πρότασης είναι η δημιουργία ενός τόπου μνήμης που συνδυάζει το κοσμικό με το θρησκευτικό, το υλικό με το πνευματικό. Ενός τόπου που λειτουργεί ως συναισθηματικό σημείο αναφοράς για τον επισκέπτη αλλά και ως τοπόσημο για την περιοχή.
Η δυαδική φύση του αποτεφρωτηρίου (τεχνολογία και τελετουργία) ορίζει την ογκοπλασία , μορφή και λειτουργία του KAN/KAON. Ο κύριος δομημένος όγκος, μονολιθικός και μνημειακός εντός του περιβάλλοντα χώρου, δημιουργεί ένα αίσθημα σταθερότητας και δέους. Ο όγκος αυτός τέμνεται με μια καθοριστική συνθετική χειρονομία κατά τον άξονα Βορρά-Νότου από τρεις επιβλητικούς κατακόρυφους τοίχους από συμπιεσμένη γη που αναδύονται από το έδαφος. Ο διαχωρισμός σε δύο διακριτούς όγκους λειτουργεί σε πρακτικό επίπεδο κρατώντας τους χώρους του κοινού χωριστά από τους χώρους του προσωπικού και των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και σε συμβολικό επίπεδο διαχωρίζοντας τον “τόπο των ζωντανών” στην Ανατολή από τον “τόπο των νεκρών” στη Δύση.
Η πορεία της σορού από την Αίθουσα Τελετών στην Αίθουσα Καύσης στον άξονα Ανατολής – Δύσης, το τελευταίο αυτό ταξίδι “από το φως στο σκοτάδι”, αντανακλά την φυσική πορεία κάθε ύπαρξης.
Βασικό στοιχείο της σύνθεσης είναι το τρεχούμενο νερό που κυλά μεταξύ των δύο βασικών τοίχων γης και μεταφράζει την ελληνική μυθολογία μέσω της αρχιτεκτονικής γλώσσας. Η σορός μεταφέρεται μέσω οπών που έχουν ανοιχτεί στους τοίχους από γη πάνω από το τρεχούμενο νερό, αναπαριστώντας έτσι το πέρασμα των ψυχών στον Κάτω Κόσμο μέσω του Αχέροντα ποταμού.
Τοίχοι από γη
Ο κύκλος ως ένα καθολικό και διαχρονικό σύμβολο που αντιπροσωπεύει τη κοσμική πνευματικότητα στη συλλογική φαντασία ανεξαρτήτως θρησκευτικού ή πολιτισμικού υπόβαθρου, μεταμορφώνεται στην πρόταση της κάτοψης σε έλλειψη η οποία διατηρεί τη σχεδιαστική καθαρότητα επιτρέποντας τη βέλτιστη προγραμματική συμπύκνωση ταυτόχρονα με την αισθητηριακή ανακούφιση που προκαλούν οι καμπύλες γραμμές/τοίχοι του κτηρίου.
Οι τοίχοι από γη που τέμνουν τον ελλειπτικό όγκο του κτηρίου είναι μια αναφορά στη γήινη φύση του ανθρώπου και οι εγκοπές τους που δέχονται τις τεφροδόχους μεταφράζουν αρχιτεκτονικά την ιδέα του “Χους ει και εις χουν απελεύσει…”.
Φύση και Πνεύμα
Το κτήριο τοποθετείται έκκεντρα στο οικόπεδο επιτρέποντας τη δημιουργία εκτεταμένων Κήπων Ενθύμησης και Περισυλλογής. Η παρουσία της φύσης και των τεσσάρων στοιχείων (φωτιά, αέρας, νερό, γη) χρησιμοποιούνται ως συνθετικά εργαλεία αντιπροσωπεύοντας το “θείο” με έναν αφαιρετικό και διαχρονικό τρόπο.
Σε άμεση επαφή με το χώρο παρατήρησης της καύσης τοποθετείται ο Κήπος του Νερού. Το νερό δρα καταλυτικά κατευνάζοντας την ένταση που δημιουργεί η παρουσία της φωτιάς. Ανατολικά του κτηρίου τοποθετούνται οι Κήποι των Τεσσάρων Εποχών οι οποίοι επιτρέπουν τη σύνδεση της χρονικής στιγμής της εκάστοτε κηδείας/τελετής με τα φυτά, τα χρώματα, τις μυρωδιές της εποχής που αυτή έλαβε μέρος.
Στόχος της πρότασης είναι η χρήση μιας παγκόσμιας μορφολογικής γλώσσας απαλλαγμένη από θρησκευτικές και εθνικές προκαταλήψεις με έμφαση στο σχεδιασμό αρχιτεκτονικών ιδιοτήτων που οδηγούν στη γέννηση της μορφής και την επιλογή των υλικών.
Η χρήση φυσικών υλικών, όπως η πέτρα, τα τούβλα, το ξύλο, δρουν μεσολαβητικά και συμφιλιωτικά μεταξύ του κοινού και της έννοιας του θανάτου. Διαχρονικά /άχρονα υλικά σε συνδυασμό με υλικά που γερνάνε / μεταλλάσσονται αντιπαραθέτοντας το ιστορικό και σταθερό με το πέρασμα του χρόνου και τη φυσική φθορά όλων των πραγμάτων και Γήινα υλικά, είτε υλικά που βγαίνουν από τη γη είτε η γη/χώμα ως υλικό.
Η επένδυση του κελύφους με τούβλα γίνεται τοποθετώντας ανά τόπους τα τούβλα υπό γωνία δίνοντας μία αίσθηση ρευστότητας στις όψεις. Οι όψεις εμφανίζουν “κύματα” σε αποχρώσεις του κόκκινου ανάλογα με τον τρόπο που το φως πέφτει πάνω τους. Έτσι ένα υλικό οικείο και ταπεινό αποκτά συμβολικά τη διάσταση αυτή της αναπόφευκτης αλλαγής και ρευστότητας της ζωής.
Memento mori
Δύο σειρές κυπαρίσσια στον άξονα Βορρά-Νότου σηματοδοτούν την κύρια είσοδο του οικοπέδου που ανοίγεται στο Βορρά. Αυτό το οικείο “δέντρο της θλίψης” με την ψιλόλιγνη μορφή, ενώνει τη γη με τον ουρανό και πλαισιώνει την είσοδο με ποιητικό τρόπο.
Ο επισκέπτης προχωράει ανάμεσα στα δέντρα και κατευθύνεται προς την είσοδο του κτηρίου αντικρίζοντας τους επιβλητικους τοίχους από γη, το ύψος των οποίων, η απόσταση και η έντονη προοπτική μεταξύ τους συντελούν στην μνημειακότητα της σύνθεσης. Πριν την είσοδό του στο κτήριο ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά στη σχισμή του νερού ανάμεσα στους ψηλούς τοίχους γης, ερχόμενος συμβολικά αντιμέτωπος με την πραγματικότητα του θανάτου. Έτσι η εμπειρία της εισόδου ταυτίζεται με τη συναισθηματική μετάβαση σε ένα τόπο “memento mori”.
Η Αίθουσα Τελετών είναι ένας εσωστρεφής χώρος με μεγάλο εσωτερικό ύψος ικανός να στεγάσει διαφορετικούς τύπους τελετών. Ο τοίχος από γη δρα σαν σκηνικό-φόντο ενώ ο ελλειπτικός ψηλός τοίχος περικλείει τους παρευρισκόμενους της τελετής ενισχύοντας την ομαδική εμπειρία θλίψης.
Μετά το τέλος της τελετής, οι συγγενείς έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την είσοδο του φέρετρου στον κλίβανο αποτέφρωσης. Η πρακτική της παρακολούθησης της καύσης είναι συνήθης σε πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες, και θεωρείται πως αφενός βοηθάει ψυχολογικά τους συγγενείς στη συνειδητοποίηση και αποδοχή του γεγονότος και αφετέρου αφαιρεί κάθε φόβο και αμφιβολία για το άγνωστο της διαδικασίας. Ο χώρος παρατήρησης της καύσης είναι ημιυπαίθριος και προσβάσιμος από τη νότια πλευρά του κτηρίου.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός δρα θεραπευτικά ωθώντας τους συγγενείς να βγουν πρώτα εκτός του κτηρίου και να έρθουν σε επαφή με τα στοιχεία της φύσης με σκοπό την άμβλυνση των έντονων συναισθημάτων.
Η απόθεση της τεφροδόχου μπορεί να γίνει είτε στις εγκοπές των κατακόρυφων τοίχων γης, είτε στο τεφροφυλάκιο εσωτερικού χώρου. Προς ενταφιασμό αλλά και διασπορά μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι Κήποι των Εποχών καθώς και η στέρνα νερού μεταξύ των τοίχων.
Posters / Πινακίδες
Στοιχεία έργου
Τίτλος πρότασης Memento Mori
Διαγωνισμός Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) και Αποτέφρωσης Οστών (KAON)
Ομάδα μελέτης MAZi Architects (K. Εξαμηλιώτου , Δ. Παπαδοπούλου)
Συνεργάτης Shea Hagy, Project Manager for the HSB Living Lab at Chalmers University of Technology
Δείτε την πρόταση “Τύμβος Φωτός” των αρχιτεκτόνων Σ. Ανδρικόπουλου, Κ. Γρίβα και Α. Στράτου που απέσπασε το 1ο βραβείο στο διαγωνισμό για το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών και Οστών, εδώ!
READ ALSO: SomePeople designed outdoor installation with VR interface in LA Design Festival