Στα πλαίσια της αναγόρευσης της πόλης της Ελευσίνας σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021, ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Μπούρας ανέλαβε και εκπόνησε, για λογαριασμό της Τεχνικής Εταιρίας ΑΣΠΡΟΦΟΣ, την αρχιτεκτονική μελέτη για την αποκατάσταση και λειτουργική ενοποίηση δύο διατηρητέων βιομηχανικών κτηρίων του πρώην εργοστασίου χρωμάτων ΙΡΙΣ, για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού κέντρου πολλαπλών χρήσεων.
κείμενο από τον αρχιτέκτονα – Με την επανάχρηση των κτηρίων της πρώην βιομηχανίας ΙΡΙΣ δημιουργείται ένας πολυχώρος για χρήσεις θεάτρου, κινηματογράφου, μουσικής, συνεδρίων, εκθέσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων, ενώ τμήμα του φιλοξενεί το Μουσείο Αισχύλου. Η δημιουργία του πολιτιστικού κέντρου ΙΡΙΣ θα συμβάλλει στην ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης και την βιώσιμη ανάπτυξή της. Τα χαρακτηρισμένα ως μνημεία κτήρια και η καμινάδα του παλαιού εργοστασίου αποτελούν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα δείγματα μεσοπολεμικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη βιομηχανική ιστορία της περιοχής της Ελευσίνας και τη μνήμη των κατοίκων της.
Ο σχεδιασμός αποκατάστασης διέπεται απο σεβασμό στο μνημείο, καθιστώντας την αρχιτεκτονική επέμβαση ανά πάσα στιγμή αναστρέψιμη. Στο ανατολικό κλίτος του Κτηρίου 1 τοποθετείται Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων ως ένας όγκος που δεν αγγίζει το υπάρχον βιομηχανικό κέλυφος, αλλά στέκεται πανταχόθεν ελεύθερος στο χώρο. Η αίθουσα ως κιβώτιο παραπέμπει στα containers που απαντώνται σε διάφορα σημεία της περιοχής της Ελευσίνας – αποτελώντας έτσι μια σαφή αναφορά στο βιομηχανικό χαρακτήρα της πόλης. Η ημιδιαφάνεια της επιδερμίδας του κιβωτίου επιτρέπει την έμμεση προβολή των δρώμενων απο το εσωτερικό της αίθουσας στον υπόλοιπο χώρο.
Στο δυτικό κλίτος του Κτηρίου 1 χωροθετείται ο εκθεσιακός χώρος, με ελεύθερη κάτοψη ώστε να μπορεί να υπάρχει ευελιξία στην οργάνωση περιοδικών εκθέσεων, με πανέλα, προθήκες, βάθρα, εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, αλλά και ως συνέχεια της Αίθουσας Πολλαπλών Χρήσεων όταν αυτή εκτονώνεται έξω απο το κιβώτιο της. Τμήμα του χώρου φιλοξενεί τη μόνιμη ψηφιακή έκθεση του Μουσείου Αισχύλου που αναπτύσσεται ως μια επιμήκης προθήκη ημικυκλικής διατομής, η οποία αποτελεί αναφορά στην κάτοψη του αρχαίου θεάτρου, σημαντικότατος εκπρόσωπος του οποίου είναι ο Ελευσίνιος τραγικός ποιητής Αισχύλος.
Σαν ένας σύγχρονος καθεδρικός, ο χώρος του Κτηρίου 1 αφήνεται ελεύθερος καθ’ύψος, ώστε να είναι απρόσκοπτα ορατή η θολωτή στέγαση και τα κατασκευασμένα από οπλισμένο εμφανές σκυρόδεμα δομικά στοιχεία. Η κεντρική φέρουσα κιονοστοιχία οριοθετεί νοητά τους δύο προγραμματικούς χώρους, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει τη διαφάνεια, τη ροή και την οσμωτική λειτουργία των επιμέρους χώρων. Η θεατρικότητα του χώρου ενισχύεται από τα φωτιστικά τα οποία κρέμονται από τα κεντρικά εγκάρσια δοκάρια.
Στο Κτήριο 2, χωροθετείται κεντρικά το αναψυκτήριο, με εσωτερικό εξώστη, αξιοποιώντας έτσι το διπλό ύψος από τη μορφολογία της υπάρχουσας επικλινούς στέγης. Ο εξώστης και η σκάλα που οδηγεί σε αυτόν είναι μεταλλικές κατασκευές, οι οποίες – κατα τη γενικότερη φιλοσοφία της αποκατάστασης – δεν επιβαρύνουν τον φέροντα οργανισμό του υπάρχοντος βιομηχανικού κελύφους, αλλά είναι αυτοφερόμενες. Στο βόρειο τμήμα στεγάζονται οι χώροι υγιεινής κοινού και στο νότιο τμήμα τα καμαρίνια των καλλιτεχνών και τα γραφεία προσωπικού.
Ένας γυάλινος διάδρομος συνδέει συνθετικά και λειτουργικά τα Κτήρια 1 και 2 και οδηγεί στον υπαίθριο χώρο που συμπληρώνει το κτηριακό σύνολο. Ο διάδρομος διευκολύνει τις χωρικές ροές και κινήσεις, αλλά καθίσταται και ένας ευέλικτος προγραμματικά χώρος. Ο εξωτερικός χώρος που δημιουργείται ανάμεσα στα Κτήρια 1 και 2 διαμορφώνεται ως υπαίθριο καθιστικό, στο οποίο θα μπορεί να εκτονωθεί το αναψυκτήριο κατα τις περιόδους της καλοκαιρίας και το οποίο γενικά θα μπορεί να χρησιμοποιήθει ως δημόσιος καθιστικός χώρος.
Η χρονιά-στόχος για την αποπεράτωση του συνολικού έργου είναι το 2020.
Στοιχεία έργου
Αρχιτεκτονική Μελέτη Κωνσταντίνος Μπούρας
Στατική Μελέτη ΑΣΠΡΟΦΟΣ Τεχνική Εταιρεία
Μελέτη Εγκαταστάσεων ΑΡΧΙΚΑΤ Κατασκευές
Short Bio
Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι αρχιτέκτονας και πολεοδόμος. Έχει εργαστεί σε αρχιτεκτονικά γραφεία στην Αθήνα, το Μιλάνο και τη Νέα Υόρκη, καθώς και ως ερευνητικός συνεργάτης στην Αρχή Δημόσιου Χώρου του Μέξικο Σίτυ. Είναι κάτοχος Τίτλου Μεταπτυχιακών Σπουδών στον Αρχιτεκτονικό και Αστικό Σχεδιασμό από το Πανεπιστημίο Harvard και κάτοχος Διπλώματος Αρχιτέκτονα Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου και είναι υποψήφιος διδάκτωρ.
On the occasion of the proclamation of Eleusina as the 2021 European Capital of Culture, architect Constantine Bouras completed, for ASPROFOS Engineering, the architectural design for the conversion of two preserved buildings of the former paint factory IRIS into a multipurpose cultural center.
text provided by architect – The repurposing of the buildings produces a space for theater, cinema, music, congresses, art exhibitions and other cultural activities, while part of it is home to the Aeschylus Museum. The creation of the IRIS Cultural Center will contribute to the emergence of the industrial heritage of the city and its sustainable development. The two listed buildings and the chimney of the old factory are particularly interesting examples of interwar industrial architecture and are indissolubly linked to the industrial past of Eleusina and the memory of its inhabitants.
The reconstruction respects to the monument, making the architectural intervention reversible at any time. In the eastern compartment of Building 1, a multipurpose auditorium is placed as a free standing volume that does not touch the existing industrial shell. The auditorium, as a box, refers to the containers that are found around Eleusina’s landscape – making a clear reference to the industrial character of the city. The translucency of the box allows the indirect projection of the events from the inside of the auditorium to the rest of the space.
The west compartment of Building 1 is allocated to the exhibition space. The open floor plan allows for flexibility in the organization of periodical exhibitions with panels, vitrines, pedestals, large-scale installations, but also as a continuation of the auditorium when it expands outside of the box. The permanent digital exhibition of the Aeschylus Museum is to be found in a wall-mounted show case. The case’s semicircular section is a reference to the ground plan of ancient Greek theater, of which one of the most important representatives is the Eleusinian tragic poet Aeschylus.
The space of Building 1 resembles a contemporary cathedral, with unobstructed views to the vaulted ceiling and the reinforced concrete structural elements. The central bearing colonnade separates conceptually the two programmatic spaces, but at the same time it enhances the transparency, flow and osmotic function between them. The theatricality of the space is emphasized by the light fixtures that hang from the transverse beams.
In Building 2, the cafeteria is located centrally, with an internal balcony, thus utilizing the double height from the morphology of the existing sloping roof. The balcony and the staircase leading to it are metal constructions, which – in line with the general philosophy of the restoration – are self-supporting and do not exercise any bearing load on the body of the existing industrial shell. Building 2 also hosts the artists’ dressing rooms, the administration offices and the restrooms.
A glass corridor connects compositionally and functionally Buildings 1 and 2 and leads to the outdoor space of the complex. The corridor facilitates spatial flow, but it also becomes a programmatically flexible space. The outdoor space created between Buildings 1 and 2 is designed as an open-air living room, where the cafeteria can be extended when the weather is nice, and which can be used as a public seating area.
The target year for completing the project is 2020.
Facts & Credits
Architect Constantine Bouras
Structural Engineer ASPROFOS Engineering
MEP Engineer ARCHIKAT Construction
Short Bio
Constantine Bouras is an architect and urbanist. He has worked in architectural firms in Athens, Milan and New York, and was a research fellow for the Public Space Authority in Mexico City. He holds a Master of Architecture in Urban Design from the Harvard Graduate School of Design, and a Master in Architecture from the National Technical University of Athens, where he is currently a Ph.D. candidate.
All images © Constantine Bouras
READ ALSO: Carles Marcos designed Marian, a family house in Ullastrell