Με αφορμή την έκθεση του ‘Faces & Bodies: Η ανθρώπινη μορφή ως τόπος μνήμης και επιθυμίας’ που θα πραγματοποιηθεί από τις 14 μέχρι τις 28 Σεπτέμβρη στο Μουσείο «Σοφία Λασκαρίδου» – Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας, ο καλλιτέχνης Μάνος Ιωαννίδης συνομιλεί με την συντακτική ομάδα του Archisearch.gr, σε μια συνέντευξη για τις αναφορές του έργου του και την επαφή του με τον χώρο της φιλοξενίας.
Archisearch Editorial Team: Μιλήστε μας για τις καλλιτεχνικές σας επιρροές. Από τα πορτραίτα που βλέπουμε στην έκθεση faces & bodies, παρατηρούμε, στην θεματολογία, επιρροές από την Pop Art και το κίνημα του Φωβισμού με τα έντονα χρώματα να κυριαρχούν και να τραβάνε το βλέμμα. Συμφωνείτε με αυτόν τον ισχυρισμό και ποιοί είναι οι καλλιτέχνες που έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της καλλιτεχνικής σας ταυτότητας;
Μάνος Ιωαννίδης: Οι επιρροές μου δεν είναι απλώς μια λίστα με ονόματα καλλιτεχνών. Είναι κυρίως άνθρωποι, εμπειρίες και υλικά που χάραξαν το βλέμμα και το χέρι μου. Ο δάσκαλός μου, ο Γιώργος Παραλής, υπήρξε ο πρώτος που με έβαλε μέσα στη θάλασσα της τέχνης. Εκείνος, με τις θαλασσογραφίες του, μου έμαθε ότι το φως δεν είναι απλώς φυσικό φαινόμενο αλλά ψυχική κατάσταση. Το σπίτι του στην Αρναία έγινε μουσείο· το εργαστήριο του στο Macedonia Hall του Αμερικανικού Κολεγίου Anatolia για μένα όμως υπήρξε το πρώτο μου εργαστήριο αλήθειας.
Ξεκίνησα το κλασικό πορτρέτο το 2005, (μέχρι τότε έκανα, φυσικά, θαλασσογραφία) όμως η ταυτότητα που βλέπετε σήμερα δεν προέκυψε μέσα από σχολές ή από τη μίμηση, αλλά μέσα από μια πορεία που είχε και άλλες μάχες: επί είκοσι χρόνια έζησα τον κόσμο της μόδας, εκεί όπου το χρώμα είναι εξουσία. Δούλεψα για τα υφάσματα και τις δημιουργίες των Hugo Boss, Yves Saint Laurent, Armani. Έμαθα τι σημαίνει να διαχειρίζεσαι το χρώμα όχι ως διακοσμητικό αλλά ως μέσο που μπορεί να ορίζει μια ολόκληρη εποχή.
Όταν με ρωτούν αν ανήκω στον φωβισμό ή στην Pop Art, απαντώ ότι ναι, μπορώ να αναγνωρίσω συγγένειες – τα χρώματα μου έχουν την αγριότητα των Fauves και την εκρηκτικότητα της Pop. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό που κάνω είναι να στήνω ένα νέο αλφάβητο εικόνων. Γι’ αυτό και στην SaatchiArt μού έγραψαν: “Mr. Manos, you have ID.” Δεν αντιγράφω κινήματα· παίρνω τα υλικά τους, τα διαλύω και τα ξαναδένω για να φτιάξω μια παγκόσμια ταυτότητα που δεν χρωστάει σε κανέναν συγκεκριμένο δημιουργό.
Οι καλλιτέχνες που με έχουν επηρεάσει; Θα έλεγα: ο Ματίς για την τόλμη του χρώματος, ο Warhol για την εικονολατρία της Pop, αλλά και ο Παραλής, γιατί χωρίς εκείνον δεν θα είχα μάθει ποτέ να βλέπω.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ και έναν δεύτερο «δάσκαλο» τον Γιώργο Κασίς Γιατρος απο την Ιορδανία που σπούδασε Ιατρική στην Θεσσαλονίκη πουλώντας περισσότερους από πέντε χιλιάδες πίνακες για να βγάζει τα έξοδα των σπουδών του. Για μερικά χρόνια ζωγραφίζαμε μαζί δίπλα – δίπλα! Αυτός με επηρέασε σχεδόν όσο και ο Γιώργος Παραλής
Κι αν πρέπει να το συνοψίσω: η μεγαλύτερη επιρροή μου είναι η ίδια η ζωή – και το χρώμα που κυλάει μέσα της.
Α.Ε.Τ.: Στα πορτραίτα σας βλέπουμε διασημότητες από διάφορες ιστορικές περιόδους και διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια όπως η Μαρία Κάλλας, ο Άντι Γουόρχολ, ο Σαλβαντόρ Νταλί και η Μόνα Λίζα. Σε ποιον άλλο χώρο θα βλέπατε τοποθετημένα τα έργα σας εκτός των εικαστικών εκθέσεων και των gallery; Οι ξενοδοχειακοί χώροι, οι οποίοι φιλοξενούν ανθρώπους από όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον χωρικό υπόβαθρο;
Μ. Ι.: Η ερώτησή σας αφορά κάτι που στην πραγματικότητα αποτελεί ήδη μέρος της καλλιτεχνικής μου ταυτότητας. Δεν είναι θεωρητικό σενάριο: εδώ και τρία χρόνια, δέκα μεγάλα έργα μου διαστάσεων 200×200 εκ. κοσμούν τους χώρους του Hyatt Regency Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, έχω λάβει άδεια από τα κεντρικά της Hyatt Hotels στο Σικάγο να τοποθετώ έργα μου σε οποιοδήποτε Hyatt στον κόσμο.
Αυτό σημαίνει ότι η τέχνη μου δεν περιορίζεται σε γκαλερί και μουσεία, αλλά αναπνέει μέσα σε ζωντανούς χώρους φιλοξενίας, εκεί όπου συναντιούνται άνθρωποι από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.
Παράλληλα, όλα τα έργα που κοσμούν το lobby και τους ορόφους του Ammon Zeus Luxury Beach Hotel είναι δικά μου, όπως και τα μεγάλα ξυλογλυπτικά έργα που δεσπόζουν στο Miraggio Luxury Resort Hotel & Spa στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής, αλλά και σε άλλα ξενοδοχεία ανά την Ελλάδα. Για μένα, τα ξενοδοχεία δεν είναι απλώς χώροι διαμονής· είναι οι σύγχρονες “γκαλερί/ Σαλόν” του κόσμου, τα νέα σταυροδρόμια πολιτισμών. Εκεί η τέχνη δεν είναι κλειδωμένη σε μια αίθουσα για λίγους μυημένους, αλλά συνομιλεί με ταξιδιώτες, επιχειρηματίες, οικογένειες, καλλιτέχνες, ανθρώπους που περνούν και ίσως σταματήσουν για μια στιγμή μπροστά σε ένα έργο και φύγουν με μια διαφορετική ανάμνηση.
Αυτό ακριβώς επιδιώκω: να ξεπεράσω τα όρια του “λευκού κύβου” της γκαλερί και να αφήσω την τέχνη να λειτουργεί σε χώρους ζωντανούς, παγκόσμιους, διαπολιτισμικούς.
Γι’ αυτό και η ταυτότητα Manos δεν είναι μόνο ένα εικαστικό ύφος· είναι ένας διάλογος με τον κόσμο εκεί που αυτός ταξιδεύει, συναντιέται και ονειρεύεται.
Α.Ε.Τ.: Σε συνέχεια της παραπάνω ερώτησης, ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η προστιθέμενη αξία της τέχνης στον χώρο της φιλοξενίας;
Μ. Ι.: Η τέχνη στον χώρο της φιλοξενίας δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη. Όταν μπαίνει κανείς σε ένα ξενοδοχείο, δεν αγοράζει μόνο κρεβάτι και πρωινό· αγοράζει αναμνήσεις. Το φως, οι ήχοι, η αίσθηση του χώρου, όλα αυτά γίνονται το άυλο αποτύπωμα που θα πάρει μαζί του. Η τέχνη είναι αυτή που δίνει στην εμπειρία ένα πρόσωπο, μια ψυχή.
Ένα έργο μπορεί να μετατρέψει ένα λόμπι σε σκηνή θεάτρου, έναν διάδρομο σε διαδρομή μύησης, ένα δωμάτιο σε προσωπικό καταφύγιο. Η τέχνη δημιουργεί ταυτότητα: ξενοδοχεία χωρίς έργα τέχνης μοιάζουν με ανώνυμες βουβές μηχανές φιλοξενίας.
Με την τέχνη όμως, ο χώρος αποκτά φωνή, μιλάει στον επισκέπτη και τον κάνει συμμέτοχο σε μια ιστορία που δεν είναι μόνο διαμονή αλλά εμπειρία πολιτισμού.
Η προστιθέμενη αξία δεν είναι μόνο αισθητική ή εμπορική· είναι βαθιά ψυχολογική. Σε έναν κόσμο ταχύτητας και ανωνυμίας, η τέχνη σε έναν χώρο φιλοξενίας γίνεται το σημείο ανάπαυλας, το βλέμμα που συναντάς και δεν σε αφήνει ίδιο. Κι αυτή η στιγμή – αυτό το βλέμμα – είναι τελικά πιο ισχυρό από οποιαδήποτε πολυτελή παροχή.
Α.Ε.Τ.: Πίσω από το καλλιτεχνικό σας έργο υπάρχει μια μεγάλη ομάδα που υποστηρίζει την παραγωγή, με τον απαραίτητο εξοπλισμό ώστε να μπορούν να δημιουργούνται πολλαπλά έργα, τυπώματα και ειδικές συλλογές (limited editions). Πώς καταφέρνετε να συνδυάζετε την καλλιτεχνική δημιουργία με την τεχνική αρτιότητα που απαιτείται για έργα μεγάλης κλίμακας (πχ. ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα) ή για μικρότερης κλίμακας έργα (πχ. μια ιδιωτική κατοικία);
Μ. Ι.: Η τέχνη μου ξεκινά πάντα από τον πυρήνα: ένα έργο σε μικρό format, λάδι ή ακρυλικό σε καμβά board. Εκεί γεννιέται η ιδέα, το πρόσωπο, η μορφή. Από εκεί και πέρα, όμως, μπαίνει σε λειτουργία μια ολόκληρη διαδικασία που συνδυάζει την παράδοση με την τεχνολογία. Το έργο ψηφιοποιείται με δικά μου μηχανήματα και, με τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού, μπορεί να πάρει οποιαδήποτε διάσταση απαιτεί ο χώρος – από έναν ιδιωτικό τοίχο μέχρι έναν καμβά πέντε μέτρων ύψος και τέσσερα πλάτος, όπως συνέβη σε παραγγελίες που έκανα για μεγάλη ενεργειακή επιχείρηση.
Η εμπειρία μου από τον χώρο της μόδας είναι καθοριστική εδώ: επί δύο δεκαετίες έζησα τον κόσμο της βαφής και της μεταξοτυπίας για τους μεγαλύτερους μόδιστρους του 20ού αιώνα – Hugo Boss, Yves Saint Laurent, Armani. Έμαθα πώς να χειρίζομαι το ύφασμα ως ζωντανό οργανισμό, πώς να δίνω στα χρώματα διάρκεια, αντοχή, λάμψη. Ο καμβάς, ας μην ξεχνάμε, είναι κι αυτός ύφασμα.
Η γνώση των χρωμάτων, των υλικών, των φινιρισμάτων και της τεχνολογίας εκτύπωσης είναι για μένα οι κρυφοί μου βοηθοί.
Έτσι μπορώ να κινούμαι με την ίδια σιγουριά σε δύο κόσμους: στον μικρό πίνακα που στέκεται σαν προσωπικό εικονίδιο σε μια κατοικία και στο γιγάντιο έργο που γίνεται το οπτικό σήμα ενός ξενοδοχειακού συγκροτήματος ή μιας εταιρικής ταυτότητας. Το καλλιτεχνικό μου έργο δεν σταματά στο “πινέλο”· προεκτείνεται σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, από την πρώτη πινελιά μέχρι την τελευταία βίδα ανάρτησης.
Αυτός ο συνδυασμός καλλιτεχνικής δημιουργίας και τεχνικής αρτιότητας είναι το δικό μου μυστικό: μπορώ να ονειρεύομαι σε καμβά και να υλοποιώ σε κλίμακα κόσμου.
Α.Ε.Τ.: Δίνετε μεγάλη έμφαση στο customization, προσαρμόζοντας τα έργα σας στις ανάγκες κάθε πελάτη. Πώς ισορροπείτε ανάμεσα στην προσωπική σας καλλιτεχνική ταυτότητα και τις θεματικές ή λειτουργικές απαιτήσεις ενός συγκεκριμένου χώρου;
Μ. Ι.: Το customization για μένα δεν είναι υποχώρηση· είναι επέκταση. Δεν “χαλάω” την καλλιτεχνική μου ταυτότητα για να ταιριάξω σε έναν χώρο· αντιθέτως, αφήνω την ταυτότητά μου να βρει νέες εκφράσεις μέσα από τις ανάγκες του χώρου. Το έργο μου ξεκινά από την προσωπική μου γλώσσα – τα έντονα χρώματα, τις εμβληματικές φιγούρες, τον παλμό της pop και την έκρηξη του φωβισμού. Αυτή είναι η ρίζα μου.
Όταν όμως ένα ξενοδοχείο, μια κατοικία ή ένας θεσμός ζητήσει κάτι συγκεκριμένο, τότε η τέχνη μου γίνεται διάλογος.
Δεν προσαρμόζομαι παθητικά· ενεργοποιώ αυτό που ονομάζω “Ενεργές Ιδέες”: μορφές και σχήματα που διατηρούν την εσωτερική τους ενέργεια αλλά μπορούν να βρουν διαφορετικά περιβάλλοντα ύπαρξης. Είναι σαν τον ίδιο ήχο που μπορεί να ακουστεί σε μια μικρή αίθουσα ή σε μια τεράστια σκηνή: παραμένει δικός μου, αλλά ηχεί διαφορετικά.
Η ισορροπία έρχεται από την πεποίθησή μου ότι η τέχνη είναι πάντα μεγαλύτερη από το “εγώ” του καλλιτέχνη. Ένα έργο που ζει μόνο για το στούντιο μου είναι ημιτελές· ολοκληρώνεται όταν σταθεί στον τοίχο ενός ξενοδοχείου και συνομιλήσει με έναν επισκέπτη από την άλλη άκρη του κόσμου. Το customization, λοιπόν, δεν είναι περιορισμός· είναι η ευκαιρία η καλλιτεχνική ταυτότητα να αποδείξει τη δύναμή της σε κάθε πιθανό περιβάλλον.
Α.Ε.Τ.: Χρησιμοποιείτε ένα ευρύ φάσμα τεχνικών, από ζωγραφική και χαρακτική μέχρι mixed media. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε για να επιλέξετε την κατάλληλη τεχνική για κάθε έργο και πώς αυτή συμβάλλει στην ενσωμάτωση της τέχνης στο εκάστοτε περιβάλλον;
Μ. Ι.: Για μένα, η τεχνική δεν είναι ποτέ αυτοσκοπός· είναι η γλώσσα με την οποία μιλάει η κάθε ιδέα. Κάθε έργο ξεκινά ως εικόνα στο μυαλό μου – σαν φλόγα. Εκείνη η φλόγα “διαλέγει” το υλικό και το μέσο που θα της δώσει υπόσταση. Άλλοτε απαιτεί την πυκνότητα του λαδιού, άλλοτε τη διαφάνεια του ακρυλικού, άλλοτε τη δύναμη του χαρακτικού που χαράζει κυριολεκτικά την ύλη. Στα mixed media έργα, η ίδια η πραγματικότητα σπάει σε πολλαπλά επίπεδα – όπως σπάει και η ανθρώπινη εμπειρία.
Η εμπειρία μου με τα υφάσματα και τη μόδα με έχει διδάξει ότι το υλικό δεν είναι ποτέ ουδέτερο. Ένα έργο που προορίζεται για το λόμπι ενός ξενοδοχείου μπορεί να ζητήσει την στιβαρότητα του plexiglass ή την λάμψη του glitter, γιατί πρέπει να σταθεί απέναντι σε φως, κίνηση, θόρυβο. Ένα έργο για ιδιωτική κατοικία μπορεί να θελήσει τη ζεστασιά του καμβά και την ανάσα του πινέλου.
Η διαδικασία μου, λοιπόν, δεν είναι “τι μέσο θα χρησιμοποιήσω εγώ”, αλλά “τι μέσο ζητά το ίδιο το έργο για να ζήσει στον χώρο του”.
Όταν σέβεσαι το υλικό και τον τόπο, η τέχνη δεν μένει κλειστή σε ένα καβαλέτο· ενσωματώνεται στο περιβάλλον και γίνεται κομμάτι της καθημερινής εμπειρίας των ανθρώπων που τη συναντούν.
Α.Ε.Τ.: Τα έργα σας εμπνέονται συχνά από την ιστορία και τον πολιτισμό ενός τόπου. Πώς ενσωματώνετε αυτές τις πολιτισμικές αναφορές στη δουλειά σας και γιατί θεωρείτε σημαντικό αυτό το στοιχείο για τον σύγχρονο επισκέπτη ενός ξενοδοχείου ή μιας ιδιωτικής κατοικίας;
Μ. Ι.: Η ιστορία και ο πολιτισμός δεν είναι για μένα απλές αναφορές, είναι το αίμα που κυλάει μέσα στα έργα μου. Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, με ρίζες από τη Μικρά Ασία· κουβαλώ μνήμες προσφυγιάς, θάλασσας, μετακίνησης. Ο δάσκαλός μου, ο Γιώργος Παραλής, μου έδειξε με τις θαλασσογραφίες του ότι η τέχνη μπορεί να αποτυπώσει όχι μόνο ένα τοπίο αλλά και ολόκληρη την ψυχή ενός τόπου. Αυτή η αίσθηση με συνοδεύει μέχρι σήμερα.
Γι’ αυτό εντάσσω στα έργα μου μορφές όπως η Μαρία Κάλλας, ο Νταλί, η Μόνα Λίζα, αλλά και μινωικά ιερογλυφικά ή κυκλαδικά μοτίβα. Δεν είναι απλώς διασημότητες ή σύμβολα· είναι πολιτισμικές πύλες. Ο επισκέπτης ενός ξενοδοχείου που έρχεται από την Ιαπωνία ή την Αμερική, όταν αντικρίσει ένα τέτοιο έργο, δεν βλέπει μόνο χρώμα και φόρμα· βλέπει την Ελλάδα, την Ευρώπη, τον Μεσογειακό κόσμο να συνομιλεί με την παγκόσμια κουλτούρα.
Στη φιλοξενία, αυτό είναι καθοριστικό.
Ένα ξενοδοχείο δεν προσφέρει μόνο διαμονή· προσφέρει εμπειρία τόπου. Και η τέχνη είναι ο πιο άμεσος φορέας αυτής της εμπειρίας. Σε μια ιδιωτική κατοικία, αντίστοιχα, το έργο λειτουργεί σαν ζωντανή γέφυρα με τις ρίζες, την ιστορία, την ταυτότητα του ίδιου του συλλέκτη.
Στον σημερινό, ανώνυμο κόσμο της παγκοσμιοποίησης, θεωρώ απαραίτητο να επιστρέφουμε στις πολιτισμικές αφηγήσεις. Γιατί η τέχνη δεν είναι μόνο όμορφη εικόνα· είναι μνήμη, και η μνήμη είναι αυτή που τελικά μας κάνει ανθρώπους.
READ ALSO: HOTEL EXPERIENCE 2025 // Meet the Speakers: Μαρία Γάτσου | Μια συνέντευξη στη Δανάη Μακρή