Η σειρά ‘Σύγχρονες Ιστορίες Οικιακότητας ή ΚατΟΙΚΕΙΝ’, σε επιμέλεια της πλατφόρμας Archt. για το Archisearch, διερευνά διαφορετικές ερμηνείες κι εκδοχές της έννοιας σπίτι σε ανοιχτό διάλογο με σύγχρονες αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις στο πεδίο της κατοικίας.
Στο έβδομο επεισόδιο, ακολουθούμε το αρχιτεκτονικό γραφείο Studio Kyriakos Miltiadou να σμιλεύει την κατοικία Domus Laetitiae, το σπίτι μιας νεαρής οικογένειας, στο ερειπωμένο σώμα κτιρίου εντός προσφυγικού συνοικισμού Ελληνοκύπριων στη Λευκωσία της Κύπρου αποδεικνύοντας ότι το σπίτι είναι μια προσωπική ιστορία που αποκτά υλική υπόσταση εντός μιας συλλογικής νοημοσύνης.
-από την Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου
Το σπίτι ριζώνει στη μνήμη κι η κατοικία Domus Laetitiae το επιβεβαιώνει αυτό.
Εγγεγραμμένοι ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη του νησιού ως τόποι καταφυγής αλλά και εξορίας, μετά την Τουρκική εισβολή του 1974, οι προσφυγικοί οικισμοί δημιουργήθηκαν στην ανοιχτή πληγή του συλλογικού τραύματος των Κυπρίων ως ζώνες προσωρινής διαμονής των βίαια εκτοπισμένων σωμάτων τους.
Εδώ η κατοίκηση παρουσιάζεται ως λύση κι όχι ως επιλογή.
Αντλώντας από την αρχαιοελληνική ρίζα της λέξης «λύσις» που δεν σήμαινε μόνο την επίλυση ενός προβλήματος αλλά και τη χαλάρωση ενός δεσμού, την σωματική, ψυχική ή πολιτική απελευθέρωση, την παύση ή τη διάλυση μιας κατάστασης, ακόμη και την κάθαρση στο δράμα ή στη μουσική, η κατοικία ως εφήμερη λύση προσομοιάζει τον ορισμό του James Baldwin για το σπίτι ως ‘αμετάκλητη κατάσταση’. «Δεν έχεις σπίτι μέχρι να το αφήσεις· και τη στιγμή που το έχεις αφήσει, δεν μπορείς ποτέ πραγματικά να επιστρέψεις», γράφει ο Αμερικανός συγγραφέας συγκροτώντας το σπίτι ως το χωρικό εκτόπισμα του πρωτόλειου μύθου για την εξορία και το ανήκειν, νοσταλγικό και γλυκόπικρο, ένα σπίτι ως αρχέγονη, πανανθρώπινη μήτρα, που μετά από το τραύμα της γέννησης, εγείρει το αναπόφευκτο ερώτημα: θα με δεχτεί πίσω το σπίτι ή είμαι καταδικασμένος σε μια ζωή μοναξιάς;
Μέσα σε αυτό το συναισθηματικά, εννοιολογικά αλλά και πρακτικά, πυκνό πλαίσιο κανόνων, μηχανισμών και αναμνήσεων, ο αρχιτέκτονας Κυριάκος Μιλτιάδου καλείται να διαμορφώσει στο κουφάρι του παλιού προσφυγικού συνοικισμού, με σφιχτό οικονομικό προϋπολογισμό, το σπίτι μιας νεαρής οικογένειας γεμίζοντάς το, όπως δηλώνει και το όνομα Domus Laetitiae, με την χαρά που φέρνει η πράξη της αναγέννησης.
«Οι ισχύοντες περιοριστικοί οικοδομικοί κανονισμοί που αφορούν στη δόμηση και στα γειτνιάζοντα σύνορα των προσφυγικών συνοικισμών σκιαγραφούν ένα πλαίσιο που αναδύει ερωτήματα σχετικά με την αναπροσαρμογή τους στα σύγχρονα ζητήματα οικιστικής διαβίωσης. Πως μπορεί ο ανασχεδιασμός μιας μόνιμης κατοικίας σε έναν άλλοτε ‘προσωρινό’ οικισμό να προτείνει νέα πρότυπα διαβίωσης;», σημειώνει ο αρχιτέκτονας.
Εστιάζοντας στην ενεργοποίηση και διαχείριση εννοιών όπως το όριο και ο ενδιάμεσος χώρος, η αρχιτεκτονική πρόταση πλάθει την νέα διώροφη κατοικία μέσα από δύο κεντροβαρικά αίθρια που, κατασκευαστικά, συνεισφέρουν στη βιοκλιματική απόδοση του κτηρίου και, βιωματικά, μετατρέπουν την κατοικία σε σπίτι λειτουργώντας ως χώροι συνάντησης, συνάθροισης, συναναστροφής.
Το πρώτο αίθριο, που λειτουργεί ως καλωσόρισμα και κατώφλι, βρίσκεται στη κεντρική είσοδο του σπιτιού, σε άμεση συνάρτηση και αλληλεπίδραση με τη νέα χαρακτηριστική πρόσοψη που δημιουργήθηκε για την κατοικία από εμφανές σκυρόδεμα. Το μπετονένιο κατακόρυφο ‘παραβάν’, όπως το αποκαλεί ο αρχιτέκτονας, ύψους 6,3μ. με τις φωτεινές μπλε ηλεκτρίκ λεπτομέρειες, τοποθετείται σε απόσταση 1,3μ. από τον όγκο του προϋπάρχοντος κτηρίου εξασφαλίζοντας έναν προστατευμένο χώρο εκτόνωσης, με ταβάνι τον ουρανό, που λειτουργεί ως εναργής μετάβαση μεταξύ παλιού-νέου, ιδιωτικού-δημόσιου, κατοικίας-πόλης, εσωτερικού-εξωτερικού.
«Πρόκειται για ένα τείχος από εμφανές μπετόν, λαξευμένο με οπές που συμπληρώνονται με μεταλλικές σχαροειδείς επιφάνειες. Τα κενά και τα πλήρη του παραβάν ελέγχουν τη διέλευση του φωτός και του αέρα στο εσωτερικό της κατοικίας, προσφέρουν διαβαθμίσεις ιδιωτικότητας και ποικιλία οπτικών φυγών. Αναπτύσσεται ένας ανοικτός διάλογος μεταξύ κατοικίας και αστικού τοπίου που άλλοτε καδράρει σκηνές από την καθημερινότητα του συνοικισμού και άλλοτε προβάλλει σκηνογραφικά, στιγμιότυπα από τη ζωή της οικογένειας», επισημαίνει ο αρχιτέκτονας.
Το δεύτερο αίθριο, που χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική μελέτη ως κεντρικό, τοποθετείται στην καρδιά της ιδιωτικής σφαίρας της κατοικίας λειτουργώντας ως αγωγός σύνδεσης του σπιτιού με την αστική ζωή της πόλης και τα στοιχεία της φύσης. Το φαινόμενο της καμινάδας επιτρέπει, μέσω του κεντρικού αιθρίου, το δροσισμό των εσωτερικών χώρων με διαμπερή αερισμό, λούζοντάς τους, ταυτόχρονα, με άπλετο φυσικό φως. Στο ισόγειο, το κεντρικό αίθριο εφάπτεται με την πίσω όψη της κατοικίας δίνοντας πρόσβαση στο πεδίο της πόλης μέσω της πίσω αυλής. Σε άμεση επαφή και διάδραση με τους βασικούς χώρους διημέρευσης, την κουζίνα, την τραπεζαρία και το καθιστικό, ο χαρακτήρας του κεντρικού αιθρίου ορίζεται από το φυτεμένο μαστιχόδεντρο, πλαισιωμένο από κυκλική καθιστική επιφάνεια, που λειτουργεί ως το νέο τοτέμ του σπιτιού – σύμβολο της συλλογικής του ταυτότητας.
«Η φύση εισχωρεί στο κτίριο, αναρριχάται στην επιδερμίδα του, σε μια καθημερινότητα που αγκαλιάζει τον κήπο και προσανατολίζεται προς αυτόν», διευκρινίζει ο αρχιτέκτονας.
Η νέα αρχιτεκτονική μελέτη δένει το σπίτι με τον τόπο σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Φυτά που χαρακτηρίζουν την κυπριακή χλωρίδα, όπως το αγιόκλημα και το γιασεμί, κατοικούν τους ημιυπαίθριους χώρους της Domus Laetitiae, αναρριχώνται στις διάτριτες μεταλλικές επιφάνειες των όψεων και δημιουργούν μικροκλίμα. Οι ξυλουργικές και σιδηρικές εργασίες, στο σύνολό τους, υλοποιούνται από ντόπιους τεχνίτες επενδύοντας με υψηλής ποιότητας χειρωνακτική εργασία την κατασκευή με φέροντα οργανισμό από οπλισμένο σκυρόδεμα και τοιχοποιίες από θερμομονωτικά τούβλα.
Η ιστορία της Domus Laetitiae δεν είναι μια ιστορία κατοίκησης που αφορά την επιστροφή στη μήτρα· είναι μια ιστορία όπου το σπίτι ριζώνει στο χθες και βγάζει καρπούς στο σήμερα, στο αύριο, στο τώρα.
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Domus Laetitiae, Κατοικία σε προσφυγικό συνοικισμό
Τυπολογία Ιστορίες Σύγχρονης Οικιακότητας, Κατοικία
Επεισόδιο Έβδομο
Τοποθεσία Λευκωσία, Κύπρος
Εμβαδόν 104τ.μ.
Κατάσταση Υλοποιημένο, 2022
Αρχιτεκτονική μελέτη Studio Kyriakos Miltiadou
Επικεφαλής αρχιτέκτονας Κυριάκος Μιλτιάδου
Φωτογραφία Creative Photo Room
‘Stories of contemporary domesticity or HOMEland’, a series curated by Archt. for Archisearch, poses questions about the concept of home through an open dialogue with contemporary architectural practices in housing.
In the seventh episode, we follow Studio Kyriakos Miltiadou shaping Domus Laetitiae, the home of a young family, within the derelict shell of a building in a high-density refugee settlement in Nicosia, Cyprus proving that home is a personal story materialized within a collective consciousness.
Home takes root in memory, and Domus Laetitiae confirms that.
Indelibly inscribed in the collective memory of the island as both havens and sites of exile after the Turkish invasion of 1974, refugee settlements were created in the open wound of the Cypriots’ collective trauma as zones of temporary dwelling for bodies violently displaced.
Here, home is presented as a solution rather than a choice.
Drawing from the ancient Greek lysis, which did not merely signify the resolution of a problem but also the loosening of a bond—physical, mental, or political—the cessation or dissolution of a state, even the catharsis in drama or music, the residence as a temporary solution echoes James Baldwin’s definition of home as an “irreversible condition”. “You don’t have a home until you leave it; and the moment you have left it, you can never truly return,” writes the American author, framing home as the spatial displacement of the primal myth of exile and belonging, nostalgic and bittersweet, an archetypal, universal womb that, after the trauma of birth, raises the inevitable question: will the home take me back, or am I condemned to a life of solitude?
Within this dense weave of memory, constraint, and aspiration, architect Kyriakos Miltiadou reimagines the shell of the old settlement into a home for a young family.
Limited resources give way to a generosity of spirit: Domus Laetitiae, its very name proclaiming joy, is reborn through acts of architectural care and imaginative transformation.
“Building regulations and boundary restrictions in refugee settlements outline a strict framework. How, then, can the redesign of a permanent home within a formerly ‘temporary’ settlement propose new paradigms of contemporary living?” asks the architect.
The design pivots around boundaries and intermediate spaces, structuring the house through two central atria that shape both lived experience and built environment. These voids enhance the building’s bioclimatic performance while transforming it into a true home—a place for gathering and spiritual exchange, a place where mundane everyday life poetically unfolds.
The first atrium works as a threshold greeting visitors at the main entrance, in dialogue with the new façade of exposed concrete. A vertical screen, 6.3 m high, enriched with luminous electric blue details, stands 1.3 m ahead of the pre-existing structure, crafting a protected open-air space under the sky. Here, the architecture orchestrates a poetic transition between old and new, urban and domestic, private and public, inside and outside.
“The wall, carved with openings and complemented by metallic mesh panels, regulates light and airflow, creating layers of privacy and framing glimpses of life—both the settlement’s everyday rhythm and the intimate moments of the family,” explains the architect.
The second, central atrium lies at the heart of domestic life, connecting the house to the city and to nature. Through the chimney effect, it cools interiors with cross-ventilation while bathing the spaces in sunlight. A mastic tree, framed by a circular seating area, becomes the totem of the home, a living symbol of its collective identity and rootedness in the local community.
“Nature penetrates the building, climbing its surfaces and forming a daily life that embraces the garden,” the architect notes.
Native Cypriot flora—jasmine and honeysuckle—inhabit semi-outdoor spaces, ascending perforated metal panels and creating intimate microclimates. Carpentry and metalwork, executed by local artisans, imbue the structure—with its reinforced concrete frame and thermally insulated brick walls—with tactile richness and a sense of craftsmanship.
Domus Laetitiae does not recount a return to a womb. It tells of a home that takes root in the past, grows in the present, and blossoms toward the future. Memory, architecture, and life converge here, producing a dwelling that is at once refuge, narrative, and celebration.
Drawings
Facts & Credits
Project title Domus Laetitiae, House in a Refugee Settlement
Typology Stories of Contemporary Domesticity, Housing
Episode 7th
Location Nicosia, Cyprus
Built Area 104 m2
Status Completed, 2022
Architecture Studio Kyriakos Miltiadou
Lead architect Kyriakos Miltiadou
Photography Creative Photo Room
READ ALSO: HOTEL EXPERIENCE 2025 // 'It’s all about the vibe': A conversation between Maria Deda & Giorgos Spyridis