Αειφορικά Πράσινα Μουσεία και Πολιτισμική Βιωσιμότητα: Η Περίπτωση του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου της Μαρίνας-Σοφίας Παπαντωνάκη

“Κάθε μουσείο, μια πράξη σε εξέλιξη.” Η Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία της Μαρίνας-Σοφίας Παπαντωνάκη αφορά στην ανάπτυξη πρότασης σχεδιασμού και αναβάθμισης του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου της Αθήνας ως χώρος πολιτισμού που ακολουθεί τις αξίες της βιωσιμότητας, της περιβαλλοντικής ευθύνης και της βιωματικής μάθησης. Η έρευνα βασίζεται σε επιτόπια παρατήρηση όσο και στην μελέτη περιπτώσεων και παραδειγμάτων “πράσινων μουσείων”. 

Η παρούσα πτυχιακή εργασία αφορά στη μελέτη του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου της Αθήνας υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας, της πολιτισμικής διαχείρισης και του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

Το μουσείο αποτελεί σημείο αναφοράς για την εκπαίδευση των παιδιών, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως κοινωνικός πυρήνας, πολιτιστικός κόμβος και πεδίο εμπειρίας.

Πώς μπορεί ένας χώρος πολιτισμού να είναι ταυτόχρονα βιώσιμος και ζωντανός; Πώς μπορεί να ενσωματώσει την αρχιτεκτονική, την περιβαλλοντική υπευθυνότητα και την παιδαγωγική λειτουργία χωρίς να θυσιάσει τη φαντασία;

Το μουσείο στεγάζεται στο Ωδείο Αθηνών – εμβληματικό έργο του αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλου και χαρακτηριστικό δείγμα του Μοντέρνου Κινήματος και της Bauhaus αισθητικής στην Ελλάδα – το οποίο λειτουργεί από το 1976 στο κέντρο της Αθήνας.

Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο είναι το πρώτο μουσείο στη χώρα αφιερωμένο αποκλειστικά στα παιδιά, με στόχο τη μάθηση μέσα από το παιχνίδι, την εμπειρία και τη διάδραση.

Η εργασία εστιάζει στη χωρική του οργάνωση, στις συνθήκες θερμικής και ακουστικής άνεσης, στον φυσικό φωτισμό και αερισμό, καθώς και στη σχέση του με το εξωτερικό περιβάλλον. Παράλληλα, εξετάζει τις δυνατότητες αναβάθμισης και εξοικονόμησης ενέργειας μέσα από στρατηγικές βιοκλιματικού σχεδιασμού.

Η ερευνητική προσέγγιση βασίστηκε σε επιτόπια παρατήρηση, αποτύπωση των χώρων, μετρήσεις θερμοκρασίας, ηχοστάθμης και φυσικού φωτός, καθώς και στη θεωρητική μελέτη διεθνών μοντέλων «πράσινων μουσείων».

Οι τέσσερις πυλώνες της βιωσιμότητας – περιβαλλοντικός, κοινωνικός, οικονομικός και πολιτισμικός – αποτέλεσαν τον κορμό της ανάλυσης.

Το μουσείο δεν είναι απλώς ένα κέλυφος, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός.

Οι διαδραστικές εκθέσεις του, τα εργαστήρια, οι επισκέπτες κάθε ηλικίας, οι παιδαγωγοί, τα παιδιά, συνθέτουν μια δυναμική εμπειρία. Η πολιτισμική βιωσιμότητα εδώ αποκτά σάρκα και οστά: μεταφορά γνώσης από γενιά σε γενιά, ενίσχυση της συλλογικότητας, διαμόρφωση ταυτότητας μέσα από το παιχνίδι.

Η εργασία καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις αρχιτεκτονικής και περιβαλλοντικής αναβάθμισης, βασισμένες στα πορίσματα της επιτόπιας έρευνας.

Στόχος είναι η ενίσχυση της λειτουργικότητας, της περιβαλλοντικής επίδοσης και της αισθητικής ποιότητας του χώρου, με σεβασμό στη μουσειακή του ταυτότητα και στη βιωματική εμπειρία των επισκεπτών.

Τι σημαίνει, τελικά, ένα «πράσινο μουσείο» στην Ελλάδα του σήμερα; Ποιοι χώροι έχουν πραγματικά ανάγκη επανανοηματοδότησης;

Κάθε επίσκεψη ένα νέο σενάριο.

Κάθε παιδί ένας διαφορετικός τρόπος προσέγγισης.

Κάθε μουσείο, μια πράξη σε εξέλιξη.

Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Αειφορικά Πράσινα Μουσεία και Πολιτισμική Βιωσιμότητα: Η Περίπτωση του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου της Αθήνας
Τύπος έργου Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Φοιτήτρια Μαρίνα-Σοφία Παπαντωνάκη
Επιβλέπουσα καθηγήτρια Μαρία Σίνου
Ημερομηνία παρουσίασης Φεβρουάριος 2025
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής | Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής | Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών “Αρχιτεκτονική Εσωτερικών Χώρων: Αειφορικός και Κοινωνικός Σχεδιασμός”
Κείμενο από την δημιουργό

“Each museum, an act in progress.” Marina-Sofia Papantonaki’s Master’s thesis focuses on developing a design proposal for the renovation and upgrading of the Hellenic Children’s Museum in Athens. The aim is to reimagine it as a cultural space that embraces the values of sustainability, environmental responsibility, and participatory learning. The research draws on both on-site observation and the study of case examples of “green museums.”

This postgraduate thesis focuses on the study of the Hellenic Children’s Museum in Athens through the lens of sustainability, cultural management, and architectural design.

The museum serves as a point of reference for children’s education, functioning simultaneously as a social nucleus, a cultural hub, and a space of experience.

How can a cultural space be both sustainable and vibrant? How can it incorporate architecture, environmental responsibility, and educational function without sacrifi cing imagination?

The museum is housed within the Athens Conservatoire—an emblematic work of architect Ioannis Despotopoulos and a representative example of the Modern Movement and Bauhaus aesthetic in Greece—which has been operating in the heart of Athens since 1976.

The Hellenic Children’s Museum is the fi rst institution in the country dedicated exclusively to children, promoting learning through play, experience, and interaction.

The thesis examines the spatial organization of the museum, its thermal and acoustic comfort, natural lighting and ventilation, and its relationship with the surrounding environment. At the same time, it explores opportunities for upgrading and improving energy efficiency through strategies of bioclimatic design.

The research approach was based on on-site observation, spatial documentation, measurements of temperature, sound levels, and natural light, along with theoretical analysis of international “green museum” models.

The analysis is structured around the four pillars of sustainability: environmental, social, economic, and cultural.

The museum is not simply a shell, but a living organism.

Its interactive exhibitions, workshops, multigenerational visitors, educators, and children together form a dynamic and evolving experience. Cultural sustainability here takes shape through intergenerational knowledge transfer, community building, and identity formation through play.

The thesis concludes with specifi c architectural and environmental upgrade proposals based on the findings of the field study.

The goal is to enhance the space’s functionality, environmental performance, and aesthetic quality, while respecting its museological identity and the experiential needs of its visitors.

What does a “green museum” mean in today’s Greece? Which spaces are truly in need of redefinition?

Each visit, a new scenario.

Each child, a different way of engaging.

Each museum, an act in progress.

Facts & Credits
Project title Sustainable Green Museums and Cultural Sustainability: The Case of the Hellenic Children’s Museum in Athens
Type Postgraduate Diploma Thesis
Student Marina-Sophia Papantonaki
Supervisor Maria Sinou
Presentation Date February 2025
University University of West Attica | Department of Interior Architecture | Postgraduate Program “Interior Architecture: Sustainable and Social Design”
Text by the author