Στην παρούσα Διπλωματική εργασία της Μαρίας Αικατερίνης Φρεσκάκη, έξι σημειακές καταστάσεις/συνθήκες αποτελούν την αφετηρία για μια μελέτη ελεύθερων σημείων/τόπων που δυνητικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα οργανωμένο δίκτυο συνάντησης και συλλογικοποίησης των κατοίκων.
Μια πολυσυλλεκτική γειτονιά στα όρια της παλιάς πόλης του Ηρακλείου μοιάζει να προσπαθεί να βρει μια νέα ταυτότητα ανάμεσα στα ερείπια των βιοτεχνιών και εργοστασίων και των σύγχρονων πολυκατοικιών που υψώνονται τριγύρω τους.
Τα τελευταία χρόνια αναδύονται όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες και αυτοοργανωμένες δράσεις των κατοίκων επιχειρώντας έτσι να δώσουν ορατότητα στην περιοχή και τις ανάγκες τους.
Παράλληλα λόγω της έλλειψης ελεύθερων χώρων οικειοπούνται όποιο κενό χώρο μπορούν πλησίον των κατοικιών τους για τις υπαίθριες δραστηριότητές τους.
Εντοπίζοντας τις συνθήκες αυτές προκύπτει η ιδέα για την μελέτη ελεύθερων σημείων/τόπων που δυνητικά θα αποτελέσουν ένα οργανωμένο δίκτυο συνάντησης και συλλογικοποίησης των κατοίκων.
Ο σχεδιασμός του δικτύου αυτού προέκυψε από την ανάλυση δύο βασικών αξόνων. Ο πρώτος σχετίζεται με τα βιωματικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να προσφέρουν στους κατοίκους μέσω των μικροκαταστάσεων που δημιουργούν.
Έτσι η περιήγηση στη γειτονιά ανέδειξε έξι σημειακές καταστάσεις/συνθήκες που υπάρχουν και αποτελούν βίωμα για τους κατοίκους.
Αυτές είναι: η εξερεύνηση, η σιέστα, η παρατήρηση, η στάση, το όριο και το πέρασμα. Η εξερεύνηση, το όριο και η παρατήρηση σχετίζονται αρκετά με την πληθώρα αστικών ερειπίων καθώς η ύπαρξη τους δημιουργεί άλλοτε ένα αίσθημα παρατήρησης και ανακάλυψης και άλλωτε μια απόσταση από αυτά.
Ο δεύτερος άξονας αφορά την συνθετική λογική και επιχειρεί να εισάγει τις χωρικές και υλικές ποιότητες που παρατηρούνται στη γειτονιά στις κατασκευές του δικτύου. Η πολυσυλλεκτικότητα της περιοχής δίνει το έναυσμα για την εισαγωγή και ενσωμάτωση ποικίλων στοιχείων στις κατασκευές. Η συναρμογή των διαφορετικών στοιχείων διευκολύνεται από τη χρήση ενός βασικού δομικού πυρήνα πάνω στον οποίο προσαρτώνται τα επιμέρους υλικά της σύνθεσης.
Το δίκτυο αποτελείται από συνολικά 10 κατασκευές όπου η χρήση και η χωροθέτηση κάθε μιας καθορίζει και τα υλικά που συναρμόζονται κάθε φορά στον πυρήνα της.
Οι δύο μεγαλύτερες κατασκευές, το παρατηρητήριο(Ι) και το κιόσκι(ΙΙ), τοποθετούνται σε εγγύτητα εντός κενού οικοπέδου επί της παραλιακής λεωφόρου, με στόχο την δημιουργία ενός πόλου υποστήριξης δράσεων και εκδηλώσεων μεγαλύτερης κλίμακας, ανοιχτές προς την πόλη. Στις δύο αυτές κατασκευές εντοπίζονται και τα περισσότερα στοιχεία συναρμογής ως μια συνολική μεταγραφή των βιωματικών και χωρικών στοιχείων της περιοχής.
Προχωρώντας στη γειτονιά τοποθετείται μια υπαίθρια ανοιχτή Βιβλιοθήκη(ΙΙΙ), και παρακάτω επί της οδού Βαλέστρα το βρίσκονται το Συνεργείο(ΙV), το Μποστάνι(V) και το Καταφύγιο(VI). Οι κατασκευές αυτές παραλαμβάνουν οργανωμένα τις δραστηριότητες της ανταλλακτικής βιβλιοθήκης και ενημέρωσης, της χειρωνακτικής εργασίας και κατασκευής, της κηπουρικής και της προστασίας και σίτισης των αδέσποτων.
Περπατώντας προς τη Σαββαθιανών συναντάμε δύο υπαίθρια καθιστικά την Συγκέντρωση (VII), και «κρυμμένη» πιο πίσω τη Σιέστα (VIII). Τέλος κοντά στο σχολείο βρίσκουμε το Αστικό Παιχνίδι (IX) και τον Κήπο των Παιδιών (Χ) με τον κήπο να επιχειρεί μέσω μιας δημιουργικής εκπαιδευτικής διαδικασίας να εισάγει τα παιδιά σε οργανωμένες και εξελισσόμενες συλλογικές δράσεις.
Κάθε κατασκευή αναπτύσσει γύρω της μια συνθήκη που προσκαλεί κάθε άτομο να πλησιάσει και να ενταχθεί σε αυτή, έτσι συνθέτουν ένα σύνολο κοινών τόπων και σημείων αναφοράς για την κοινότητα.
Η ποικιλία των χρήσεων επιχειρεί την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών όλων τον πληθυσμιακών ομάδων της γειτονιάς. Μέσω του δικτύου αυτού οι κάτοικοι αποκτούν πρόσβαση στους ελεύθερους χώρους αλλά και υπαίθριες δομές οι οποίες μπορούν να υποστηρίξουν τις δράσεις τους αλλά την καθημερινή τους συμβίωση και συνύπαρξη στη γειτονιά.
Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας Μικροτοπία: συναρμογές συνύπαρξης και εξερεύνησης
Τυπολογία Διπλωματική Εργασία
Εξεταστική περίοδος Φεβρουάριος 2025
Φοιτήτρια Μαρία Αικατερίνη Φρεσκάκη
Επιβλέπων Δημήτρης Γουρδούκης
Σχολή Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
In this diploma thesis of Maria Ekaterini Frescaki, six point situations/ conditions are the starting point for a study of free places/ sites that could potentially form an organized network of meeting and collectivization of residents.
On the edge of Heraklion’s old town, a diverse neighborhood seems to be redefining its identity amid a mix of ruined houses, remnants of workshops and factories, and surrounding modern apartment buildings. In recent years, more and more grassroots initiatives and self-organized actions by residents have been emerging, aiming to bring visibility to their neighborhood.
These grassroots dynamics find expression in the neighborhood’s open public spaces, creating shared places for expression and social interaction among all residents.
The limited availability of open public spaces highlights the need to utilize vacant lots, providing the community with accessible areas for community gatherings and activities. Identifying these conditions led to the idea of studying free/open spots that could potentially form an organized network for community gatherings and activities.
The design of this network is based on the analysis of two main axes. The first axis concerns the experiential qualities that these micro-installations could offer to the residents.
Wandering through the neighborhood revealed six point-based conditions/situations that exist and are experienced by the residents.
These are: exploration, siesta, observation, break, boundary, and passage. Exploration, boundary, and observation are closely related to the abundance of urban ruins in the neighborhood, as their presence either creates a sense of observation and discovery or a distance from them.
The second axis of design concerns the constructional aspect of the composition and aims to incorporate the spatial and material qualities observed in the neighborhood into the structures.
The diversity of the area provides the driving force for the integration of various elements into the structures.
The connection of different elements is facilitated using a primary structural core, to which the individual materials of the composition are attached. The network is made up of 10 small structures/installations, each shaped by its intended use and setting, with materials carefully selected to respond to its unique position within the urban fabric.
The two largest constructions, the Observatory (I) and the Kiosk (II), are near each other and function as social condensers, serving as focal points for the residents of the neighborhood. At the same time, they potentially serve as supporting structures for festivals, celebrations, and community events. Furthermore, their composition highlights the conditions of observation, exploration, break, and siesta.
Entering the neighborhood, we find the open library (III), and further down Valestra Street, there are the workshop (IV), the urban field (V), and the shelter (VI). These installations support organized activities like book-sharing and information point, manual work and crafting, gardening, and the care and feeding of stray animals.
Walking toward Savvathianon Street, there are two outdoor resting places, the gathering (VII) and the “hidden” siesta (VIII). Finally, near the local school, we find the city game (IX) and the kids garden (X), the latter aiming to engage children in evolving, collective activities through a creative and educational process.
Each installation creates a unique environment that invites individuals to engage and participate, forming a network of communal spaces and neighborhood anchors.
By accommodating a wide range of uses, the network seeks to meet the social needs of all social groups in the neighborhood.
It provides residents with access to open spaces and outdoor structures that support their everyday activities and encourage shared living and a sense of community.
Facts & Credits
Project title Microtopia: assemblages of coexistence and exploration
Typology Diploma thesis
Academic semester February 2025
Student Maria Aikaterini Freskaki
Supervisor Dimitris Gourdoukis
Institution Aristotle University of Thessaloniki, department of Architecture
READ ALSO: 1-UP: Προσομοίωση μιας Φαντασίωσης (για ένα νησί που θα μπορούσε να είναι οι Παξοί) | Διπλωματική εργασία του Σπύρου Ανεμογιάννη