Η σχέση λόγου και αρχιτεκτονικής, συγγραφέα και αρχιτέκτονα αποτελεί το αντικείμενο της Ερευνητικής εργασίας της φοιτήτριας Νιόβης Φωτεινού με τίτλο ‘Αρχιτεκτονικές συν-ομιλίες / Ο γραπτός λόγος ως μέσο κατανόησης του χώρου’. Η έρευνα μελετά συγκεκριμένα βιβλία ως παραδείγματα που φανερώνουν συνδέσεις ανάμεσα σε κειμενικαι κό αρχιτεκτονικό έργο αναδεικνύοντας πως o λόγος δημιουργεί φανταστικούς ενώ η αρχιτεκτονική υλικούς κόσμους.
Η παρούσα έρευνα πραγματεύεται την σχέση που δημιουργείται ανάμεσα στην τέχνη του λόγου και την τέχνη της αρχιτεκτονικής, την αλληλεπίδραση των δύο τεχνών και το πώς αυτή μπορεί να εμπλουτίσει την σκέψη του αρχιτέκτονα.
Στο πλαίσιο αυτό εξετάζουμε ορισμένες περιπτώσεις όπου ο γραπτός λόγος και η αρχιτεκτονική συναντώνται.
Αρχικά καθ’ όλη την διάρκεια παραγωγής ενός λογοτεχνικού και ενός αρχιτεκτονικού έργου εντοπίζουμε ομοιότητες στην σύλληψη, τα υλικά, τη κατασκευή, τη σχεδιαστική διαδικασία και το τελικό αποτέλεσμα, καθώς διακρίνουμε και μια συνεχή αναλογία μεταξύ λογοτέχνη και αρχιτέκτονα.
Ξεκινώντας με την πρώτη περίπτωση, διαβάζουμε και σχολιάζουμε το βιβλίο με τίτλο: «Η Αθήνα του Μεσοπολέμου μέσα από τις μέρες του Γ. Σεφέρη / μια διερευνητική ανάγνωση», μία ανάλυση του αρχιτέκτονα-πολεοδόμου Α. Παπαγεωργίου-Βενετά πάνω σε ορισμένα βιωματικά κείμενα, ημερολογιακού είδους, του ποιητή.
Ο Βενετάς δεν έχει σκοπό να περιοριστεί σε πολεοδομικές παρατηρήσεις αντιθέτως επιθυμεί να έρθει πιο κοντά στο βίωμα της αρχιτεκτονικής και του χώρου.
Μια δεύτερη περίπτωση όπου αρχιτεκτονική και λογοτεχνία συναντώνται είναι το έργο του Federico Babina με τίτλο Archiwriter.
Σε αυτό ο Ιταλός αρχιτέκτονας και εικονογράφος, αφού έχει μελετήσει το έργο αρκετών λογοτεχνών, παράγει κάποια σχέδια στα οποία απεικονίζονται αρχιτεκτονικά κατασκευάσματα που αντιστοιχούν στον κάθε συγγραφέα.
Δηλαδή αντιστοιχεί στα κειμενικά του χαρακτηριστικά, γραμμές, γραφιστικά σύμβολα, αρχιτεκτονικά μέλη και μορφές, χωρίς όμως να κάνει μια στείρα εικονογράφηση.
Προχωρώντας την εργασία μας, διερευνώντας την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στον αρχιτεκτονικό και τον γραπτό λόγο των αρχιτεκτόνων, επιλέγουμε την Σουζάνα Αντωνακάκη και μελετάμε το βιβλίο της «Κατώφλια».
Έπειτα από την προσεκτική ανάλυση του άρθρου «Δρόμος και οδός» ως προς το περιεχόμενο και τον τρόπο γραφής του, το συσχετίζουμε με την Κατοικία στον Οξύλιθο από το «Εργαστήριο 66» και επισημαίνουμε κάποιες ομοιότητες μεταξύ τους.
Ένα στοιχείο που εντοπίζουμε είναι το «κατώφλι», η έννοια του ενδιάμεσου χώρου.
Το κείμενό της, όπως βλέπουμε και στο διάγραμμα, κατά κάποιο τρόπο μπορεί να χωριστεί σε τρία μέρη. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν δύο φράσεις που έχουν τον ρόλο συνδετικού κρίκου. Αντίστοιχα, η κατοικία χωρίζεται σε πέντε ζώνες. Από αυτές οι 1, 3 και 5 είναι κυρίως ανοιχτοί χώροι, ενώ οι ζώνες 2 και 4 είναι αυτές που παραλαμβάνουν τους κλειστούς όγκους.
Έτσι συμπεραίνουμε ότι η Σουζάνα Αντωνακάκη οργανώνει / σχεδιάζει με τον ίδιο τρόπο το κείμενό της και τον αρχιτεκτονικό χώρο.
Και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιεί κατώφλια είτε αυτά είναι φράσεις κειμένου είτε είναι κατοικήσιμοι χώροι.
Ολοκληρώνοντας την έρευνα, διαβάζουμε αρχιτεκτονικά το μυθιστόρημα «Η τραγουδίστρια και η πολυθρόνα» του Αριστείδη Αντονά. Αναλύουμε αρχιτεκτονικά τους χώρους που διαδραματίζεται η πλοκή της ιστορίας ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα και ενδεχομένως να επαναπροσδιορίσουμε κάποιες αρχιτεκτονικές έννοιες.
Ένα από τα στοιχεία που εστιάζουμε είναι το παράθυρο στο δωμάτιο του ήρωα, το σημαντικότερο στοιχείο της κατοικίας του καθώς είναι το μόνο που τον συνδέει έστω και εικονικά με το εξωτερικό περιβάλλον.
Το παράθυρο αφορά στην παρακολούθηση καθώς ο άντρας παρατηρεί από αυτόν όλες τις κινήσεις της γυναίκας-τραγουδίστριας.
Το παράθυρο του μυθιστορήματος μας δείχνει πως υπάρχουν πολλοί τρόποι να σχεδιαστεί και να υπάρξει ένα παράθυρο, ανάλογα από τις συνθήκες και το ρόλο που έχει να αναλάβει στο αρχιτεκτονικό σύνολο. Ταυτόχρονα μας επιβεβαιώνει πως η κάθε παράμετρος στον σχεδιασμό του αποδίδει διαφορετικό νόημα.
Εν κατακλείδι, μπορεί αυτές οι δύο τέχνες φαινομενικά να είναι ασύμβατες, ωστόσο αν κανείς τις μελετήσει σε βάθος θα ανακαλύψει πως έχουν κοινό έδαφος αφού και στις δύο κατασκευάζεται και «κατοικείται» ένας χώρος, είτε είναι πραγματικός είτε φανταστικός.
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Αρχιτεκτονικές συν-ομιλίες / Ο γραπτός λόγος ως μέσο κατανόησης του χώρου
Τύπος έργου Ερευνητική εργασία
Φοιτήτρια Νιόβη Φωτεινού
Επιβλέπουσα καθηγήτρια Βασιλική Πετρίδου
Ημερομηνία παρουσίασης Ιούνιος 2021
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Κείμενο από την δημιουργό
The relationship between language and architecture, writer and architect, is the subject of Niovi Foteinou’s research thesis titled ‘Architectural Dialogues / The Written Word as a Means of Understanding Space’. The study explores specific books as case studies that reveal connections between textual and architectural works, highlighting how language creates imaginary worlds, while architecture shapes physical ones.
This research addresses the relationship that is formed between the art of language and the art of architecture. It explores the interaction of these two arts and how it can enrich the architect’s thinking.
In this context, we examine several instances where written language and architecture intersect.
Initially, throughout the process of creating both a literary and an architectural work, we identify similarities in the conception, materials, construction, design process, and final result, while also recognizing a continuous analogy between the writer and the architect.
Starting with the first example, we read and comment on the book titled “Athens of the Interwar Period through the Days of G. Seferis / An Exploratory Reading”, an analysis by architect-urban planner A. Papageorgiou-Venetas on certain experiential, diary-style texts by the poet.
Venetas does not intend to limit himself to urban observations; on the contrary, he seeks to get closer to the experience of architecture and space.
A second instance where architecture and literature meet is the work of Federico Babina titled Archiwriter.
In this, the Italian architect and illustrator, after studying the works of several writers, creates drawings depicting architectural structures that correspond to each writer.
He aligns the textual characteristics, lines, graphic symbols, architectural elements, and forms, without simply making a sterile illustration.
Moving forward with our work, while investigating the relationship between the architectural and written language of architects, we choose Suzanna Antonakaki and study her book “Thresholds”.
After a careful analysis of the article “Road and Street” in terms of content and writing style, we relate it to the House in Oxylithos from Laboratory 66 and point out some similarities between the two.
One element we identify is the “threshold,” the concept of an intermediate space.
Her text, as we see in the diagram, can in some way be divided into three parts, with two linking phrases that act as connectors. Similarly, the house is divided into five zones. Zones 1, 3, and 5 are mainly open spaces, while zones 2 and 4 accommodate the closed volumes.
Thus, we conclude that Suzanna Antonakaki organizes/designs both her text and the architectural space in the same way.
In both cases, she uses thresholds, whether they are phrases of text or habitable spaces.
Concluding our research, we read architecturally the novel “The Singer and the Armchair” by Aristeidis Antonas. We analyze architecturally the spaces where the plot takes place in order to better understand and possibly redefine some architectural concepts.
One element we focus on is the window in the hero’s room, the most important feature of his dwelling, as it is the only element connecting him, even symbolically, to the outside world.
The window has a surveillance character, as the man watches all the movements of the woman-singer through it.
The window in the novel shows us that there are many ways to design and incorporate a window, depending on the conditions and the role it is meant to fulfill within the architectural composition. It also confirms that each design parameter imparts a different meaning. For example, its shape, position on the wall, visibility, and privacy are issues that need to be studied each time.
In conclusion, although these two arts may seem incompatible at first glance, anyone who studies them deeply will discover that they share common ground, as both involve the construction and “inhabiting” of a space, whether it is real or imaginary.
Facts & Credits
Project title Architectural Dialogues / The Written Word as a Means of Understanding Space
Type Research Diploma Thesis
Student Niovi Foteinou
Supervisors Vasiliki Petridou
Presentation Date June 2021
University School of Architecture, University of Patras
Text by the author
READ ALSO: Déchèterie Alternative: A Recycling Plant in the old textile factory of Peiraiki-Patraiki, in Patras | Διπλωμταική εργασία από τη Ζαμπία Σιγανού