Η ερευνητική εργασία του Γεώργιου Λυρίτση εστιάζει στην ιστορική εξέλιξη και τις αρχιτεκτονικές μεταβολές του παραλιακού μετώπου της Αττικής, με έμφαση στη σταδιακή μεταμόρφωσή του σε μια «Αθηναϊκή Ριβιέρα». Αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο η παραλιακή ζώνη, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, έχει διαμορφωθεί μέσα από την επιρροή ξένων προτύπων, την αστικοποίηση και τον τουριστικό προσανατολισμό.
Η συγκριτική μέθοδος μελετά τη σχέση μεταξύ της ελληνικής και της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής προσέγγισης και αναλύει τις σύγχρονες δυνατότητες της νέας αρχιτεκτονικής προσέγγισης, σε όλο το μήκος της παράκτιας ζώνης.
Εξετάζει τις δυνάμεις που μεταβάλλονται συνεχώς, καταλήγοντας στο ερώτημα αν η διαρκής προσπάθεια «εξευρωπαϊσμού» της αθηναϊκής ακτογραμμής έχει επιφέρει μια βιώσιμη και ισορροπημένη αστική ανάπτυξη ή αν κινδυνεύει να αλλοιώσει την ταυτότητα της περιοχής.
Μια νέα πόλη δημιουργείται στα ερείπια της παλιάς δοξασμένης Αθήνας, προσπαθώντας να αλλάξει ύφος από μια μικρή ανατολική πόλη σε ΄΄ευρωπαϊκά πρότυπα΄΄. Κατά την διάρκεια του εκσυγχρονισμού του ελληνικού κράτους, η Αθήνα ανοικοδομείται και καταγράφεται η επιθυμία για την αξιοποίηση των αττικών ακτών του Σαρωνικού.Μεγάλη άνθιση θα γνωρίσει το παράκτιο μέτωπο με την κατασκευή πολλών σημαντικών έργων.
«Χάσαμε την Εθνική μας Μνήμη, με φόβο μην φανούμε στα μάτια των ξένων οπισθοδρομικοί, αγωνιζόμαστε να μοιάζουμε πιο Ευρωπαίοι και από τούς Ευρωπαίους».
Είχε ξεκινήσει ήδη η εισροή των ευρωπαϊκών προτύπων στον ελληνικό νεοκλασικισμό, με την ανοικοδόμηση κατοικιών με αρχιτεκτονική γοτθική, ρουστίκ και αστική. Αυτοί οι ξενόφερτοι τύποι προαστιακής αρχιτεκτονικής, αποτέλεσαν την πρώτη επανάσταση ενάντια στο κλασικιστικό μονοπώλιο. Οι κύριες αλλαγές καταγράφονται από το 1960 έως το 1987, ενώ ο ρυθμός αλλαγών επιβραδύνθηκε από το 1987 έως το 2021.
Η μεταμόρφωση του παράκτιου μετώπου συνδέεται με την ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής μαζικοποίησης, η οποία απαντά στις ανάγκες της ταχείας αστικοποίησης και πληθυσμιακής αύξησης του 20ού αιώνα.
Ωστόσο, η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική επικρίθηκε για τη μονοτονία της και την έλλειψη κοινότητας και ανοιχτών χώρων, παρά την ουσιαστική συμβολή της στην ανάπτυξη και την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών.Η επίδραση των νέων αρχιτεκτονικών τάσεων, οι οποίες, ενώ προσφέρουν διαφορετικότητα και ενδεχομένως ανάπτυξη, μπορεί να αλλοιώσουν το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, προκαλώντας έλλειψη αρμονίας και ταυτότητας.
Ο χαοτικός, πολυεπίπεδος χαρακτήρας της πόλης μπορεί να επηρεάσει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό (Koolhaas, 2020)
Η δημιουργία νέων αρχιτεκτονικών μορφών συνδέεται με αυτές τις εξελίξεις, με την εμφάνιση μοντέρνων και σύγχρονων αρχιτεκτονικών ρευμάτων, όπως η παραμετρική αρχιτεκτονική, η οργανική αρχιτεκτονική και ο βιοκλιματικός σχεδιασμός.
Το μοντέρνο κίνημα που συναντάται στην σημερινή Αθήνα από τον Μεσοπόλεμο και ύστερα, καταρρίπτει τους ιστορικούς δεσμούς με το παρελθόν, αφαιρώντας τον περιττό διάκοσμο της νεοκλασικής περιόδου, αναδεικνύοντας τις καθαρές γεωμετρικές φόρμες.
«Η αχίλλειος πτέρνα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής είναι η λιτότητα στη μορφολογική επεξεργασία των όψεων, η οποία όταν δεν συνοδεύεται από συνθετική ποιότητα καταλήγει σε ένα πολύ φτωχό αισθητικά αποτέλεσμα».
Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για΄΄αναπαλαίωση΄΄από τη μια πλευρά και για μοντερνιστικές κατεδαφίσεις σαν εκείνες που ονειρευόταν ο Le Corbusier. Σύγχρονες κατασκευές ΄΄ντυμένες΄΄στα λευκά κάνουν την εμφάνισή τους,«φουτουριστικές» όπως αλλιώς συνηθίζουμε να τις αποκαλούμε.
Όγκοι και μορφές που χαρακτηρίζονται από ελεύθερες,΄΄ρευστές΄΄φόρμες, μορφές και γραμμές που τείνουν να μιμηθούν το φυσικό περιβάλλον και τα στοιχεία του.
Κατασκευές που προαναγγέλουν το μέλλον, με την αίσθηση της ελαφρότητας, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της αιώρησης. Ο σχεδιασμός μιμείται τα χαρακτηριστικά της φύσης και του ζωικού βασιλείου.
Η παραδοσιακή ασιατική αρχιτεκτονική επηρεάζει έντονα το σχεδιασμό με κτίρια που έχουν δημιουργηθεί με την αποδόμηση και τον αφηρημένο μετασχηματισμό των μορφών αυτών των τυπολογιών, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ανάγκες του κτιριακού προγράμματος, τους αρχιτεκτονικούς στόχους και την ενεργειακή απόδοση. Έργα τα οποία ξεφεύγουν από τα κλασσικά στερεότυπα δόμησης όπως είναι τα τετράγωνα στοιχεία, με την μετάβαση από την παραδοσιακή, νεοκλασική αρχιτεκτονική σε πιο σύγχρονες, “φουτουριστικές” μορφές.
Αυτές οι νέες κατασκευές χαρακτηρίζονται από ελαφρότητα, ανοιχτούς χώρους, καμπύλες γραμμές, βιοκλιματικά χαρακτηριστικά και καινοτόμο σχεδιασμό.
Η σύγχρονη αρχιτεκτονική, αν δεν επιτύχει αρμονία με το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, μπορεί να οδηγήσει σε αλλοίωση του χαρακτήρα των περιοχών και στην απώλεια της τοπικής ταυτότητας.
Η Αθηναϊκή Ριβιέρα, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, ήδη εμφανίζει αλλαγές στον αρχιτεκτονικό της χαρακτήρα, καθώς οι νέες αρχιτεκτονικές τάσεις οδηγούν σε απομάκρυνση από την παραδοσιακή ελληνική αρχιτεκτονική.
Ωστόσο, η αυξανόμενη επίδραση ξένων προτύπων και η τουριστική ανάπτυξη εγείρουν ανησυχίες για την αλλοίωση του χαρακτήρα του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η συνεχής ανάγκη για ισχυρό σεβασμό στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη ανάγκη για ποιότητα ζωής απαιτεί ισχυρή προσοχή στον σχεδιασμό των νέων κτιρίων, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα και η διατήρηση της αυθεντικότητας του χώρου.
Πώς επηρεάζει η σύγχρονη αρχιτεκτονική τη σύνδεση της περιοχής με το φυσικό περιβάλλον και πώς η εισαγωγή νέων αρχιτεκτονικών τάσεων και επενδύσεων στην Αθηναϊκή Ριβιέρα συμβάλλει ή αντιτίθεται στη διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα και της πολιτιστικής ταυτότητας, ενώ παράλληλα καλείται να ικανοποιήσει τις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου, χωρίς να θυσιάσει τον σεβασμό στο περιβάλλον και τις ανθρώπινες ανάγκες;
Ποίο είναι τελικά το νόημα της αρχιτεκτονικής δημιουργίας αν δεν εξυπηρετεί τον άνθρωπο, σεβόμενη τόσο αυτόν και τις ανάγκες του όσο και τον τόπο που θα την φιλοξενήσει;
Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας Νέο Αρχιτεκτονικό Ύφος στο Παράκτιο Μέτωπο Αττικής
Τυπολογία Ερευνητική εργασία
Εξεταστική περίοδος Ιούλιος 2023
Φοιτητής Γεώργιος Λυρίτσης
Επιβλέπων καθηγητής Στέλιος Μαυροζούμης
Σχολή AKTO – Art & Design College
This research by Giorgos Lyritsis focuses on the historical development and architectural changes of the Attica coastal front, with emphasis on its gradual transformation into an “Athenian Riviera”. It analyses the way in which the coastal zone, from the beginning of the 20th century until today, has been shaped by the influence of foreign models, urbanization and tourist orientation.
The comparative method studies the relationship between the Greek and European architectural approaches and analyses the contemporary possibilities of the new architectural approach, along the entire length of the coastal zone.
It examines the forces that are constantly changing, concluding with the question whether the constant effort to ‘Europeanize’ the Athenian coastline has brought about a sustainable and balanced urban development or whether it risks altering the identity of the area.
A new city is being created on the ruins of the old glorious Athens, trying to change its style from a small eastern city to a “European model”. During the modernization of the Greek state, Athens was being rebuilt and the desire to develop the Attic coast of the Saronic Gulf was recorded. The coastal front would flourish with the construction of many important projects.
“We have lost our National Memory, for fear of appearing backward in the eyes of foreigners, we are struggling to look more European than the Europeans”
The influx of European models into Greek neoclassicism had already begun, with the reconstruction of houses with Gothic, rustic and urban architecture. These foreign types of suburban architecture constituted the first revolution against the classicist monopoly. The main changes were recorded from 1960 to 1987, with the rate of change slowing down from 1987 to 2021.
The transformation of the coastal front is associated with the development of architectural massification, which responds to the needs of rapid urbanization and population growth in the 20th century.
However, this architecture has been criticized for its monotony and lack of community and open spaces, despite its essential contribution to development and meeting housing needs. The impact of new architectural trends, which, while offering diversity and possibly development, can alter the natural and built environment, causing a lack of harmony and identity.
The chaotic, layered character of the city can influence architectural design (Koolhaas, 2020)
The creation of new architectural forms is linked to these developments, with the emergence of modern and contemporary architectural currents, such as parametric architecture, organic architecture and bioclimatic design. The modern movement, which has been present in Athens since the interwar period, breaks the historical links with the past, removing the unnecessary decoration of the neoclassical period and highlighting pure geometric forms.
“The Achilles’ heel of modern architecture is the austerity in the morphological treatment of the facades, which, when not accompanied by compositional quality, results in a very poor aesthetic result”.
In recent years there has been a lot of talk about “restoration” on the one hand and modernist demolitions like those dreamed of by Le Corbusier on the other. Modern structures΄΄ dressed in white are making their appearance, “futuristic” as we tend to call them. Volumes and forms characterized by free, “fluid” forms, shapes and lines that tend to imitate the natural environment and its elements; constructions that herald the future, with a sense of lightness, creating the illusion of floating.
The design imitates the characteristics of nature and the animal kingdom.
Traditional Asian architecture strongly influences the design with buildings created by deconstructing and abstractly transforming the forms of these typologies, while taking into account the needs of the building program, architectural objectives and energy efficiency. Projects that break away from classic building stereotypes such as square elements, by moving from traditional, neoclassical architecture to more contemporary, “futuristic” forms.
These new structures are characterized by lightness, open spaces, curved lines, bioclimatic features and innovative design.
Modern architecture, if it does not achieve harmony with the natural and built environment, can lead to a deterioration of the character of areas and the loss of local identity. The Athenian Riviera, as a typical example, is already showing changes in its architectural character, as new architectural trends lead to a move away from traditional Greek architecture.
However, the increasing influence of foreign models and tourism development are raising concerns about the alteration of the character of the landscape and cultural heritage.
The continuing need for strong respect for the environment and the human need for quality of life requires strong consideration in the design of new buildings to ensure sustainability and the preservation of the authenticity of the site.
How does contemporary architecture affect the connection between the region and the natural environment and how does the introduction of new architectural trends and investments in the Athenian Riviera contribute or oppose the preservation of the traditional character and cultural identity, while at the same time it is called upon to meet the needs of the modern world, without sacrificing respect for the environment and human needs?
Ultimately, what is the meaning of architectural creation if it does not serve humanity, respecting both people and the place that will host it?
Facts & Credits
Project title New Architectural Style in the Coastal Front of Attica
Typology Research project
Academic semester July 2023
Student Giorgos Lyritsis
Supervisor professor Stelios Mavrozoumis
Institution AKTO – Art & Design College
READ ALSO: Αποκατάσταση παραδοσιακών κτιρίων υπό το πρίσμα της ενεργειακής αναβάθμισης | Ερευνητική εργασία της Θεοδώρας Καμπούρη