Μια ψυχογεωγραφική οπτική για τον δημόσιο χώρο πλαισιώνει και υποστηρίζει την πρόταση των Αλέξανδρου Μπαντόγια, Βαρβάρας Τούρα και Σιαμπάν Νεσλιχάν για τον σχεδιασμό μιας αστικής πλατείας στην Κομοτηνή, η οποία διακρίθηκε με το δεύτερο βραβείο σε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών. Αναζητώντας την σύνδεση της μνήμης με την καθημερινότητα, το έργο προτείνει την μεταγραφή της όψης ενός γειτονικού ιστορικού βιομηχανικού κτιρίου στο δάπεδο της πλατείας, έτσι ώστε η επιφάνεια αυτής να αποτελέσει έναν ‘ενεργό καμβά’.
Η επέμβαση προσεγγίζει την έννοια μίας αστικής ανάπλασης μέσα από μία περισσότερο ψυχογεωγραφική οπτική – ένα αρχιτεκτονικό ‘happening’ (σύμφωνα με τον Guy Debord) που περιμένει να συμβεί, όπου η ιστορική μνήμη δεν αντιμετωπίζεται ως στατική υπόμνηση αλλά ως το ενεργό στοιχείο διαμόρφωσης του δημόσιου χώρου.
Η προτεινόμενη ιδέα προσπαθεί βρει την θέση της στη σημερινή εποχή, όπου διεπιστημονικές, τεχνολογικά βασισμένες έννοιες (όπως τεχνητή νοημοσύνη, εικονική πραγματικότητα κ.ά.) και, κατ’ επέκταση, ο κυβερνοχώρος, είναι βαθιά «ριζωμένες» στις κοινωνίες.
Η σύγχρονη αυτή συνθήκη μεταβάλλει σημαντικά τη διαδικασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, επηρεάζοντας τόσο το ίδιο το αρχιτεκτονικό αντικείμενο όσο και –κυρίως– τον τρόπο που χρησιμοποιούμε κοινωνικά τον χώρο.
Η νέα αυτή κοινωνική/αρχιτεκτονική ισορροπία αναδύεται κυρίως από την έννοια του κυβερνοχώρου· ο αστικός χώρος τείνει να γίνεται αντιληπτός απλώς ως ένας καμβάς περιορισμών πάνω στον οποίο εγγράφονται κοινωνικά και πολιτισμικά στοιχεία.
Έτσι, η ψυχογεωγραφία θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν κρίσιμο ρόλο ως πλαίσιο επαναδιαπραγμάτευσης της σχέσης κοινωνίας-αστικού χώρου.
Το σημείο αναφοράς και μητρικό υλικό σχεδιασμού (πρωτόλειο στοιχείο του ‘happening’) αποτελεί η παλαιά Καπναποθήκη / σημερινό κτίριο ΤΕΕ Περιφερειακό Παράρτημα Θράκης]. Αξιοποιείται όχι μόνο παρέχοντας την πομπώδη της ογκοπλαστική παρουσία, αλλά κυρίως ως φορέας συμβολισμού και αστικής ταυτότητας.
Κεντρική συνθετική χειρονομία αποτελεί η προβολή της κεντρικής ανατολικής όψης του κτηρίου της Καπναποθήκης στο δάπεδο της περιοχής μελέτης. Αυτή λειτουργεί όχι απλώς ως γραφιστική ή διακοσμητική αναφορά, αλλά ως το πρωτόλειο εργαλείο αφήγησης: μετατρέπει, δηλαδή, την κάθετη, αλλά δισδιάστατη, επιφάνεια σε οριζόντια και τρισδιάστατη εμπειρία, καλώντας, αρχικά, τον χρήστη να τη αναγνώσει και, κατά αυτό το τρόπο, να τη βιώσει χωρικά.
Υπό αυτό το πρίσμα, η όψη μεταγράφεται σε ένα αφηγηματικό δαπεδογράφημα.
Τα υλικά, οι υφές και οι ελαφριές υψομετρικές διαφοροποιήσεις που συνυφαίνουν την τελική διαμόρφωση συνεπικουρούν σε μία ουσιαστική προσπάθεια συνδιαλλαγής με το πνεύμα του τόπου όπου η επιφάνεια της αστικής αυτής πλατείας γίνεται έτσι ένας ‘ενεργός καμβάς’, πάνω στον οποίο αποτυπώνεται η ιστορία του -όχι με όρους αναπαράστασης, αλλά με όρους αρχιτεκτονικής ερμηνείας.
Υπό αυτή τη συνθήκη, λοιπόν, υπό ένα συνεχή κοινωνικό αρχιτεκτονικό διάλογο θα διαμορφώνεται η συγκεκριμένη αστική πλατεία της Κομοτηνής, μέσω μίας αέναης διαδικασίας ‘συν-γίγνεσθαι’: μίας, δηλαδή, διαρκούς επινόησης του αστικού χώρου και επαναπροσδιορισμού του (πλάνητα;) εαυτού [μας] μέσω πληθώρας εφήμερων και βραχυχρόνιων συναντήσεων.
Και όπου υπό αυτή τη φασματική συνθήκη, καταληκτικά, (θα) υπονοείται ένα αναδυόμενο αντικείμενο, μεταβαλλόμενο και ρηξικέλευθο σχεδιαστικά, μέσω τις συμβίωσης με άλλα υποκείμενα και αντικείμενα (κοινωνικά, αρχιτεκτονικά, τεχνολογικά κ.ά.).
Ή με άλλα λόγια, η πρόθεση δεν είναι η μίμηση αλλά η ανάδειξη της σχέσης του παρελθόντος με το παρόν, της μνήμης με την καθημερινότητα και, μετά την κατασκευή του, με την ουσιαστική οικειοποίηση του χώρου.
Το αποτύπωμα λειτουργεί ως στοιχείο ήπιας χωρικής καθοδήγησης, οργανώνοντας τις κινήσεις, ορίζοντας τις ζώνες στάσης και δραστηριότητας, και ταυτόχρονα διατηρώντας ένα ανοιχτό, ευέλικτο πεδίο χρήσεων.
Προτείνεται, δηλαδή, ένας διαχρονικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός με βάση την ψυχογεωγραφία ο οποίος θα φέρει τη δυναμική ενός αστικού παλίμψηστου: ενός πεδίου όπου η ιστορική αφήγηση ενσωματώνεται στο παρόν μέσα από τη υλικότητα, την χάραξη και την εμπειρία.
Στη δική μας περίπτωση, ένα σημείο αναφοράς και θεμελιώδες υλικό του σχεδιασμού –η παλιά Καπναποθήκη– αξιοποιείται όχι απλώς για τη επιβλητική της χωρική παρουσία, αλλά κυρίως ως φορέας συμβολισμού και αστικής ταυτότητας.
Στοιχεία έργου
Τίτλος Β’ Βραβείο στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών για την ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου έμπροσθεν του ΤΕΕ Θράκης στην Κομοτηνή
Τυπολογία Πρόταση σε Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών
Διοργάνωση Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ). Περιφερειακό Τμήμα Θράκης
Βραβείο 2ο βραβείο
Τοποθεσία Κομοτηνή, Ελλάδα
Έτος 2025
Αρχιτεκτονική μελέτη Αλέξανδρος Μπαντόγιας, Βαρβάρα Τούρα, Σιαμπάν Νεσλιχάν
Κείμενο από τους δημιουργούς
A psychogeographic perspective on public space frames and supports the proposal by Alexandros Bantogias, Varvara Toura, and Siampan Neslihan for the design of an urban square in Komotini, which was awarded Second Prize in an Architectural Ideas Competition. Seeking to connect memory with everyday life, the project proposes transcribing the façade of a nearby historic industrial building onto the surface of the square, transforming the ground into an “active canvas.”
The proposal suggests the concept of psychogeography as an architectural design approach specifically for urban landscapes with nearby industrial buildings – an architectural ‘happening’ (in the sense of Guy Debord) waiting to occur. To that extend, historical memory should not be treated as a static reminder, but be highlighted as a vivid element in shaping public space.
The proposed concept may hold particular relevance in today’s era, where transdisciplinary technology-based concepts (e.g. artificial intelligence, virtual reality etc.), and, by extension, cyberspace, are broadly ‘rooted’ in societies.
Particularly, this contemporary condition significantly alters the architectural planning and design process and impinges on the architectural object itself, but most importantly influence our social spatial usage.
The aforementioned social/architectural equilibrium mainly arises from the very concept of cyberspace; urban space tends to be perceived merely as a canvas of constraints upon which social and cultural components are simply inscribed.
Thus, psychogeography could play a key role as a framework for renegotiating the relationship between society and urban space.
In this sense, the proposal for the redesign of the ‘Technical Chamfer of Greece square’ in Komotini, Thrace in Greece, engages/dialogues with, and ultimately shapes the urban landscape through an ongoing process of co-existing: a continuous reinvention of urban space and redefinition of our (‘nomadic’) selves through a multitude of ephemeral and short-lived encounters.
Within this spectral condition, an emergent object is implied that previously is formed through coexistence with other subjects and objects (social, architectural, technological, etc.). The foundational design element is the old Tobacco Warehouse that currently housing the Regional Department of the Technical Chamber of Greece (TEE) in Thrace. It is not merely utilized for its imposing volumetric presence, but primarily as a carrier of symbolism and urban identity.
The dominant design gesture involves the projection of the building’s eastern facade onto the patio of the site; a fundamental narrative tool: a vertical, two-dimensional surface transformation into a horizontal but simultaneously three-dimensional experience.
In other words, the intention is not to mimic, but rather to highlight the relationship between past and present, between memory and everyday life, and—after the project’s construction—between space and its meaningful social usage.
We propose that designing using psychogeography carries a momentum of an urban palimpsest: a vivid terrain [an ‘active canvas’] where historical narrative is embedded in the present through materiality, inscription, and experience. In our case, a design reference and foundational material—the old Tobacco Warehouse (facade)—is not merely utilized for its imposing volumetric presence, but primarily as a bearer of symbolism and urban identity.
Facts & Credits
Title Second Award in the Architectural Ideas Competition for the redevelopment of the public space in front of the Technical Chamber of Thrace (TEE Thrace) in Komotini
Typology Proposal for Panhellenic Architectural Design Competition
Organiser Technical Chamber of Greece. Regional Department in Thrace
Awards 2nd award
Location Komotini, Greece
Year 2025
Architectural study Alexandros Mpantogias, Varvara Toura, Neslihan Şaban
Text by the authors
READ ALSO: "Where Light is Seen, and Nature is Felt" | 1o Βραβείο Αειφορικού Σχεδιασμού στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό “Hospice– Home for the Terminally Ill ”