text in EN, GR

Αναγνωρίζοντας τη συνενοχή της αρχιτεκτονικής σε έναν όλο και πιο αγχωτικό και ζωντανό κόσμο, ο Διονύσης Παπάς στην παρούσα Διπλωματική εργασία πραγματεύεται το πώς μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στην υπερ-μηχανοποίηση της καθημερινής ζωής; Στην καθημερινότητά μας, οι ρυθμοί που επιβάλλονται από την κοινωνία, η οποία λειτουργεί γύρω από την ανάγκη για παραγωγικότητα και συνεχή δραστηριότητα, αναγκάζουν το σώμα να προσαρμοστεί σε χρονοδιαγράμματα που σπάνια συγχρονίζονται με το βιολογικό ρολόι. Καταγράφοντας ένα γλωσσάρι του ύπνου, και αξιοποιώντας τεχνολογίες και ετερόκλητα αντικείμενα, αναπτύχθηκε μια σειρά σεναρίων και αντικειμένων που δεν επιχειρούν να ελέγξουν ή να επιβάλουν τον ύπνο αλλά να τον εκθέσουν, και να ενισχύσουν την εμπειρία του, ενθαρρυνοντας τους χρήστες να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο ξεκουράζονται, και ονειρεύονται.

SLEEP TIGHT

Το Sleep Tight διερευνά τις αρχές του deep pressure stimulation (την ιδέα ότι η έντονη, ομοιόμορφη πίεση μπορεί να προσφέρει χαλάρωση και ανακούφιση). Όταν ασκείται πίεση στο σώμα, όπως από μια βαριά κουβέρτα ή ένα μαξιλάρι ή μια αγκαλια, ενεργοποιούνται αισθητηριακοί υποδοχείς στο δέρμα που στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο, διεγείροντας το νευρικό συστημα, μειώνοντας την ένταση και προάγοντας τη χαλάρωση. Η εμπειρία ενεργοποιείται με την πίεση δύο χειρολαβών συνδεδεμένων σε ένα μηχανισμό πολλαπλών αξόνων.

Αισθητικά και συμβολικά, το αντικείμενο αντλεί αναφορές από τα animal chutes, μια κατασκευή που χρησιμοποιείται κυρίως στην κτηνοτροφία για τη συγκράτηση και καθοδήγηση των ζώων. Το chute περιορίζει την κίνηση του ζώου, ώστε να μπορούν να πραγματοποιηθούν διαδικασίες όπως εμβολιασμοί, ζύγιση ή σφαγή.

DREAMERS DREAM

Ο ύπνος είναι ένα σημείο στο οποίο δεν μπορεί να διεισδύσει πλήρως η αγορά. Ωστόσο, ακόμα και ο ύπνος κατακτάται από την τεχνολογία, με εφαρμογές παρακολούθησης ύπνου ή συνήθειες που διαμορφώνονται για να αυξάνουν την παραγωγικότητα μετά την ανάπαυση. Εφαρμογές, κοινωνικά δίκτυα και έξυπνες συσκευές ενισχύουν τη διαρκή συνδεσιμότητα, ακυρώνοντας την έννοια του “κλεισίματος” ή της αποσύνδεσης. Η βιομηχανία του wellness υπόσχεται γαλήνιο ύπνο μέσα από εφαρμογές, μετρητές REM και καθοδηγούμενους ήχους. Το Dreamers Dream παίρνει την μορφή ενός μαξιλαριού σχεδιασμένο για να μετατρέπει τη σωματική κίνηση κατά τη διάρκεια του ύπνου σε οπτική αφήγηση.

Είναι μια απεικόνιση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Η επιφάνειά του είναι διαχωρισμένη σε επιμέρους τμήματα—σαν πλήκτρα— που αποκρίνονται στην πίεση του σώματος. Καθώς ο χρήστης κινείται στον ύπνο, τα πλήκτρα που δέχονται πίεση ενεργοποιούν την πίσω πλευρά τους, όπου είναι τοποθετημένα μικρά δοχεία με μελάνι. Η πίεση προκαλεί σταδιακή εκροή μελανιού πάνω σε ένα στρωμένο φύλλο χαρτιού, δημιουργώντας ένα αφαιρετικό διάγραμμα της νυχτερινής κινητικότητας του σώματος.

Το μαξιλάρι λειτουργεί ως μια αναλογική συσκευή παρακολούθησης και αντλεί από την τρέχουσα κουλτούρα του self-tracking και της συνεχούς αυτοπαρατήρησης. Το σώμα, αντί να αποδεσμεύεται από την ανάγκη για απόδοση, συνεχίζει να «παράγει», έστω και ακούσια, μια ροή δεδομένων, εντείνοντας την ιδέα ότι δεν υπάρχει πια χρόνος χωρίς λειτουργικότητα.

SOMNOPROXY

Το Somnoproxy συνδέεται με το φαινόμενο του “Revenge Bedtime Procrastination”. Πρόκειται για την τάση των ανθρώπων να αναβάλλουν τον ύπνο ώστε να κερδίσουν χρόνο για προσωπικές δραστηριότητες, κυρίως λόγω φορτωμένου προγράμματος. Ένα κυκλικό “κράνος” που σχεδιάστηκε για να επεμβαίνει στους κιρκαδικούς ρυθμούς και τις εγκεφαλικές συχνότητες του χρήστη μέσω οπτικών ερεθισμάτων.

Βασισμένο στην τεχνική του photic entrainment — δηλαδή τη ρύθμιση των εγκεφαλικών κυμάτων μέσω οπτικών ερεθισμάτων σε συγκεκριμένες συχνότητες — το κράνος διαθέτει δύο ανοιχτές υποδοχές στα μάτια, γύρω από τις οποίες είναι ενσωματωμένο ένα σύστημα από LED. Παρατηρώντας μια συγκεκριμένη συχνότητα ταλάντωσης, ο εγκέφαλος μπορεί να συγχρονιστεί με την ίδια συχνότητα. Μέσω ρυθμικών διακυμάνσεων φωτός και χρώματος, χορογραφημένων από έναν ενσωματωμένο μικροεπεξεργαστή στο πίσω μέρος του κράνους, οι επιλεγμένες συχνότητες βασίζονται στα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων σε διαφορετικά στάδια του ύπνου.

Το κράνος προγραμματίζει το νευρικό σύστημα ώστε να προκαλέσει μικρούς υπνικούς κύκλους ή καταστάσεις ελαφριάς αποσύνδεσης, παρομοιάζοντας τις φάσεις εισόδου και εξόδου από τον ύπνο. Λειτουργώντας ως εργαλείο αποσυγχρονισμού και επανασυγχρονισμού του κιρκάδιου ρυθμού, το αντικείμενο σχολιάζει την πιθανότητα ελέγχου και «πειρατείας» του ίδιου του εγκεφάλου μέσα από τεχνολογίες που αξιοποιούν τα ευάλωτα σημεία της κυκλικής του λειτουργίας.

Ο σχεδίασμός , φέρει ένα ημιδιαφανές χωνι στο σημειο της μύτης ενθαρρύνοντας τη ρινική αναπνοή — μια τεχνική που σχετίζεται με την επίτευξη lucid dreaming. Η επιλογή της συνδεσης των lucid dreams αφορά ένα υποκείμενο που καλείται να ελέγξει ακόμα και τα όνειρά του, να τα μετατρέψει σε παραγωγική εμπειρία — είτε για αυτογνωσία, είτε για επίλυση προβλημάτων, είτε απλώς για να μη σπαταλά “νεκρό χρόνο”. Το έργο υπογραμμίζει τη δύναμη της σχέσης μας με τον ύπνο και πώς αυτή μεταβάλλεται και αλλάζει κατά τη διάρκεια των 24 ωρών, καθώς προχωράμε προς μια κοινωνία που είναι όλο και πιο ξύπνια.

PHANTASMAGORIA

Το phantasmagoria ξεκίνησε από την ιδέα ενός sleeping pod, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί την μετάβαση σε κατάσταση υπνικής βύθισης. Δεύτερη σκέψη που οδήγησε στον σχεδιασμό του αντικειμένου είναι το φως που αντιλαμβανόμαστε μέσα από τα βλέφαρα όταν κοιμόμαστε σε ένα κινούμενο όχημα. Ένα μοτίβο που διασχίζει τον χώρο και δημιουργεί την αίσθηση μιας νυχτερινής ροής. Οι επισκέπτες καλούνται να ξαπλώσουν πάνω σε ένα μεγάλο στρώμα, που αποτελεί τη βάση της εγκατάστασης, και ενεργοποιούν ένα σκηνικό πλήρης τεχνητής ανάπαυσης.

Απο το πάνω μέρος της εγκατάστασης κατεβαίνει ένα ράφι με αντικείμενα σε μορφή παιχνιδιών, ανακαλώντας τις πρώτες εμπειρίες ύπνου και την παιδική αίσθηση ασφάλειας, όπως τα κρεμαστά παιχνίδια που κουνιούνται πάνω από τις κούνιες. Ο ύπνος μας επηρεάζεται από το μέρος που κοιμόμαστε, από το τι μας περιβάλλει και, αν και τα μάτια μας είναι κλειστά, επηρεαζόμαστε από τις συνθήκες που βρίσκονται ακριβώς πέρα από την άκρη του κρεβατιού μας. Είναι ακριβώς αυτές οι συνθήκες που η εγκατάσταση αναπαράγει, διαμορφώνοντας έναν χώρο γνώριμο και οριακά καθησυχαστικό.

Πάνω στο ράφι, ένα μικρό τρενάκι με φως κινείται κυκλικά, σχηματίζοντας σκιές απο τα αντικείμενα και ενισχύοντας την αίσθηση του ρυθμού και της κίνησης μέσα στο σκοτάδι. Αυτό το ρυθμικό μοτίβο φωτός, που διαχέεται στο χώρο, λειτουργεί ως υποκατάστατο νανουρίσματος, προσφέροντας μια υποσυνείδητη παρότρυνση για ύπνο. Η κυκλική μορφή της εγκατάστασης αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ειναι χωρισμένη η κατασκευή (βαση, κορμός, στέψη) αντλεί αναφορές από τα Ασκληπιεία και τους αρχαίους ναούς, όπου ο συλλογικός ύπνος χρησιμοποιούνταν για θεραπεία, ενώ παράλληλα οι κυκλικοί χώροι συχνά συνδέονταν με τελετουργία, συλλογικότητα και ονειρική εμπειρία. Οι κουρτίνες που περιβάλλουν τον χώρο δημιουργούν έντονο θεατρικό εφέ και αναφορές στις φαντασμαγορικές σκηνές, ενισχύοντας την αίσθηση του μυστηρίου και της μεταμόρφωσης του χώρου.

Ο τίτλος συνδέεται με την εγκατάσταση ως ιστορική αναφορά στην τεχνική που χρησιμοποιούσε φως, σκιά και κίνηση για να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις ή οπτικά φαινόμενα που προκαλούσαν δέος, θαυμασμό ή και τρόμο. Η εγκατάσταση ενεργοποιείται για μικρό χρονικό διάστημα όπως ένας σύντομος υπνάκος, ειδικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, τονίζοντας την ανάγκη να χρησιμοποιηθεί κάθε ευκαιρία για να σιγάσει κανείς από τον υπερβολικά επιταχυνόμενο ρυθμό της παραγωγής.

ENCORE

Το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του ύπνου και της αρχιτεκτονικής, μας επιτρέπει να εξερευνήσουμε και να δημιουργήσουμε νέους χρονικούς ρυθμούς, ανασυνθέτοντας τη σχέση μας με τον ύπνο. Αυτές οι νέες σχέσεις παραμένουν παραγωγικά άχρηστες στο πλαίσιο της 24/7 κουλτούρας, αλλά είναι μοναδικές και “ανυποτακτες” για τον καθένα μας.

Στοιχεία έργου

Τίτλος εργασίας Πειραματικό Πεδίο: Υπναγωγικοί Συλλογισμοί επί Μαξιλαριών
Τυπολογία Διπλωματική Εργασία
Εξεταστική περίοδος Σεπτέμβριος 2025
Φοιτητής Διονύσης Παπάς
Επιβλέπουσα Κατερίνα Κοτζιά
Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Αρχιτεκτονική Σχολή

Recognizing architecture’s complicity in an increasingly anxious and hyperactive world, Dionysis Papas in this diploma thesis, is working on how can we respond to the over-mechanization of everyday life? In our daily routines, the rhythms imposed by a society organized around productivity and constant activity force the body to adapt to schedules rarely aligned with its biological clock. By recording a glossary of sleep, and employing technologies and heterogeneous objects, a series of scenarios and artifacts were developed that do not attempt to control or impose sleep, but rather to expose and enhance its experience—encouraging users to reconsider the way they rest and dream.

SLEEP TIGHT

Sleep Tight explores the principles of deep pressure stimulation — the idea that firm, evenly distributed pressure can induce calm and relief. When pressure is applied to the body — as from a weighted blanket, a pillow, or an embrace — sensory receptors in the skin send signals to the brain, activating the nervous system, reducing tension, and promoting relaxation. The experience is activated by pressing two handles connected to a multi-axis mechanism.

Aesthetically and symbolically, the object draws from animal chutes — structures used mainly in livestock management to restrain and guide animals. The chute restricts movement so that procedures such as vaccination, weighing, or slaughter can be performed.

DREAMERS DREAM

Sleep remains one of the few states that the market cannot fully penetrate. Yet even sleep has been colonized by technology: sleep-tracking apps and productivity-oriented habits designed to optimize rest. Applications, social networks, and smart devices reinforce constant connectivity, erasing the notion of “shutting down” or disconnecting. The wellness industry promises peaceful sleep through apps, REM trackers, and guided sounds.Dreamers Dream takes the form of a pillow designed to transform bodily movement during sleep into a visual narrative — a real-time data visualization. Its surface is divided into separate segments — like keys — that respond to bodily pressure.

As the user moves in their sleep, the pressed segments activate their reverse side, where small ink reservoirs are placed. The pressure causes gradual ink flow onto a sheet of paper, creating an abstract diagram of nocturnal bodily movement. The pillow functions as an analog monitoring device, drawing from the current culture of self-tracking and constant self-observation. Instead of being released from the demand for performance, the body continues to “produce” — even unconsciously — a stream of data, reinforcing the idea that there is no longer time without function.

SOMNOPROXY

Somnoproxy engages with the phenomenon of “Revenge Bedtime Procrastination” — the tendency to delay sleep in order to reclaim personal time, usually due to overloaded daily schedules. It takes the form of a circular “helmet” designed to intervene in the user’s circadian rhythms and brain frequencies through visual stimuli. Based on the technique of photic entrainment — the synchronization of brain waves via rhythmic light stimulation — the helmet features two open eye sockets surrounded by an array of LEDs. By observing oscillations at specific frequencies, the brain can synchronize with them.

Through rhythmic fluctuations of light and color, choreographed by an integrated microprocessor at the back of the helmet, the selected frequencies correspond to brainwave patterns across different stages of sleep. The helmet thus “programs” the nervous system to induce short sleep cycles or states of mild detachment, mirroring the transitions in and out of sleep. Functioning as a tool for desynchronization and resynchronization of the circadian rhythm, the object comments on the possibility of controlling or “hacking” the brain itself through technologies that exploit the vulnerable points of its cyclical operation.

The design features a semi-transparent cone around the nose area to encourage nasal breathing — a technique associated with achieving lucid dreaming. The reference to lucid dreaming concerns a subject invited to control even their dreams, transforming them into productive experiences — for self-knowledge, problem-solving, or simply to avoid “wasting” dead time. The work highlights the evolving relationship between ourselves and sleep, and how this relationship shifts throughout the 24-hour cycle as we move toward an ever more wakeful society.

PHANTASMAGORIA

Phantasmagoria originated from the idea of a sleeping pod, creating an environment that facilitates the transition into a state of sleep immersion. A second line of thought behind its design was the perception of light through closed eyelids while sleeping in a moving vehicle — a pattern traversing space and evoking a sense of nocturnal flow.

Visitors are invited to lie down on a large mattress forming the base of the installation, activating a setting of fully artificial rest. From above, a shelf descends holding toy-like objects, recalling early sleep experiences and childhood sensations of safety — like the mobiles hanging above cribs. Our sleep is influenced by where we rest, by what surrounds us, and although our eyes are closed, we are still affected by the conditions just beyond the edge of our bed. These are precisely the conditions the installation recreates, forming a space that is familiar and faintly comforting.

On the shelf, a small light train moves in a loop, casting shadows from the objects and reinforcing the sense of rhythm and motion within darkness. This rhythmic light pattern diffused throughout the space acts as a surrogate lullaby, providing a subconscious prompt for sleep. The circular form of the installation and its tripartite structure (base, body, crown) draw references from ancient Asclepieia and temples, where collective sleep was used for healing, while circular spaces were often linked to ritual, collectivity, and dream experience.

The surrounding curtains heighten the theatricality of the scene, evoking the phantasmagoric stage and enhancing the sense of mystery and transformation. The title connects historically to the original “phantasmagoria” technique, which used light, shadow, and movement to create illusions or visual phenomena that evoked awe, wonder, or even fear. The installation is activated for brief periods — like a short nap — particularly during the day, emphasizing the need to seize every opportunity to mute the relentless tempo of production.

ENCORE

The collaboration between sleep and architecture allows us to explore and construct new temporal rhythms, reshaping our relationship with rest. These new relations remain productively useless within the framework of 24/7 culture — yet they are unique and unsubmissive, reclaiming a personal form of time and resistance for each of us.

Facts & Credits

Project title Testbed: Hypnagogic Speculations on Pillows 
Typology Diploma Thesis
Academic semester September 2025
Student Dionysis Papas
Supervisor Katerina Kotzia
Institution University of Ioannina, Faculty of Architecture


RELATED ARTICLES